W obliczu dyskryminacji prawnej mniejszości niemieckiej w Polsce, związanej z decyzją o redukcji środków na nauczanie języka ojczystego podjętym w Sejmie RP, Fundacja Stiftung Verbundenheit mit den Deutschen im Ausland oraz Grupa Robocza Mniejszości Niemieckich (AGDM) w Federalistycznej Unii Europejskich Grup Narodowościowych (FUEN) zapraszają do dyskusji online na temat "Redukcja lekcji języka niemieckiego dla mniejszości niemieckiej w Polsce i jej konsekwencje".

Źródło informacji: stiftung-verbundenheit.de

W związku z aktualną sytuacją prawną i społeczną dotyczącą mniejszości niemieckiej w Polsce, jako Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (VdG) informujemy Państwa o prawnym uznaniu dyskryminacji mniejszości niemieckiej i jej języka w ramach polityki mniejszościowej i prawa oświatowego oraz o stygmatyzacji dzieci uczących się języka niemieckiego jako języka mniejszości. Niniejszym składamy pismo ze skargą dotyczącą obecnej sytuacji w dziedzinie języków mniejszościowych.

W dniu 27 stycznia 2022 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ostatecznie uchwalił budżet państwa na rok 2022, a tym samym wysokość środków finansowych przeznaczonych na nauczanie języków mniejszości. W dniu 4 lutego 2022 r. zostało wydane rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka, zgodnie z którym liczba godzin przeznaczonych wyłącznie na nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej została zmniejszona z trzech do jednej godziny tygodniowo. Nie dotyczy to innych mniejszości. Z opublikowanego rozporządzenia jasno wynika, że kwestia zmniejszenia dotacji dotyczy tylko mniejszości niemieckiej.

Nauczanie języków mniejszościowych opiera się zarówno na ustawodawstwie krajowym, jak i na międzynarodowych regulacjach Rady Europy. Rzeczpospolita Polska ratyfikowała Konwencję ramową o ochronie mniejszości narodowych w 2000 r. oraz Europejską kartę języków regionalnych lub mniejszościowych w 2009 r. W raportach Komitetu Konsultacyjnego Rady Europy dotyczących realizacji zobowiązań Konwencji Ramowej w Polsce, konsekwentnie wskazuje się na istotne braki w edukacji języków mniejszościowych. Wielokrotne, konkretne zalecenia dotyczące poprawy sytuacji języka niemieckiego jako języka mniejszości wyrażane są głównie w raportach Komitetu Ministrów Rady Europy podczas cyklicznego monitorowania realizacji postanowień Karty. Wszystkie rekomendacje Komitetu Ministrów wskazują, że Rzeczpospolita Polska nadal nie zrealizowała wielu dobrowolnie przyjętych zobowiązań, w tym w zakresie nauczania języków mniejszości.

W obecnej sytuacji z całą stanowczością podkreślamy, że na podstawie Konwencji Ramowej i Karty Niemcy w Polsce, jako autochtoniczna mniejszość narodowa, mają prawo do wsparcia na tym samym poziomie, co inne mniejszości. Oba zbiory zasad są istotnym osiągnięciem w międzynarodowym systemie ochrony mniejszości i powinny stanowić ważne instrumenty normotwórcze dla Rzeczypospolitej Polskiej.

Zwracamy się do Parlamentu Europejskiego jako rzecznika mniejszości narodowych i etnicznych na Forum UE, które w ostatnich latach przyjęło liczne rezolucje w sprawie minimalnych standardów dla mniejszości w Unii Europejskiej, skierowane do UE i państw członkowskich, podkreślające znaczenie mniejszości narodowych dla Europy oraz potrzebę bardziej skutecznej i kompleksowej ochrony w ramach wspólnoty europejskiej.

Wyraźnie wskazujemy na podstawowe standardy i istniejące prawa, które są częściowo pomijane w obecnej sytuacji prawnej i społecznej dotyczącej mniejszości niemieckiej w Polsce. Zgadzamy się z rezolucją Parlamentu Europejskiego z dnia 13 listopada 2018 r. w sprawie minimalnych standardów dla mniejszości w Unii Europejskiej: 

Edukacja jest kluczowym elementem socjalizacji i kształtowania tożsamości, a ciągłość nauczania języka ojczystego ma zasadnicze znaczenie dla zachowania tożsamości kulturowej i językowej.

Uważamy, że należy zapewnić poszanowanie różnorodności językowej i promować naukę języków obcych w Polsce. Należy uznać znaczenie każdego języka mniejszości. Język niemiecki musi być chroniony i promowany w Polsce jako zagrożony aspekt europejskiego dziedzictwa kulturowego.

Nauczanie języków mniejszości przyczynia się do wzajemnego zrozumienia między większością i mniejszościami oraz zbliża do siebie społeczności.

Wierzymy, że język niemiecki jest cennym dobrem, kulturową i gospodarczą wartością dodaną dla rozwoju regionalnego i rozwoju całego kraju. Tożsamość osób należących do mniejszości niemieckiej, jak również tożsamość narodowa większości społeczeństwa są ważne i nie wykluczają się wzajemnie.

Osoby należące do mniejszości mają zagwarantowaną pełną i skuteczną równość. Prawa osób należących do mniejszości stanowią integralną część powszechnych, niepodzielnych i niezbywalnych praw człowieka.

Język jest prawem człowieka kształtującym jego tożsamość i chroniącym go. Niemcy w Polsce są lojalnymi obywatelami swojego państwa i jako mniejszość narodowa mają prawo do tego, aby ich język ojczysty był promowany w państwowym systemie szkolnictwa, aby mogli go zachować jako istotną część swojej tożsamości kulturowej. Widzimy w decyzji Sejmu RP i Ministra Edukacji i Nauki RP naruszenie Karty i naruszenie praw człowieka, zakazu dyskryminacji w Konstytucji RP, a także naruszenie rezolucji Parlamentu Europejskiego, które określają podstawowe standardy w odniesieniu do mniejszości. W art. 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej wyraźnie podkreśla się, że dyskryminacja jest zakazana.

Obecna sytuacja w Polsce, gdzie uchwalenie rozporządzenia ogranicza prawa osób należących do mniejszości, dobitnie wskazuje, że ochrona praw mniejszości nie może leżeć wyłącznie w kompetencjach państw członkowskich. Liczymy na ochronę praw mniejszości na szczeblu europejskim, tak aby interesy i potrzeby mniejszości mogły być lepiej promowane na szczeblu UE.

Jako Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (VdG) i jednocześnie jako członek Federalistycznego Związku Narodowości Europejskich (FUEN) zainicjowaliśmy Europejską Inicjatywę Obywatelską "Minority SafePack", która domaga się stworzenia europejskich ram ochrony mniejszości. Koordynowaliśmy tę kampanię jako VdG w Polsce. W dniu 17 grudnia 2020 r. Parlament Europejski wyraził swoje poparcie dla tej inicjatywy. Niestety, na posiedzeniu Komisji Europejskiej w dniu 14 stycznia 2021 r. zdecydowano, że decyzja nie zostanie przyjęta.

W związku z nieuzasadnionym nierównym traktowaniem jedynie mniejszości niemieckiej, prosimy o pilną reakcję Parlamentu Europejskiego w celu uniknięcia negatywnych skutków ograniczenia liczby godzin nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości. Z zadowoleniem przyjęlibyśmy konkretne działania, które doprowadziłyby do potępienia i wyeliminowania niekorzystnej sytuacji języka niemieckiego w polskim systemie oświaty oraz zapewniłyby konieczne równe traktowanie mniejszości niemieckiej w zakresie edukacji. Unia Europejska jest wspólnotą różnorodnych obywateli, zjednoczonych jednak wspólnymi podstawowymi wartościami, którzy powinni być chronieni przed dyskryminacją.

Do niniejszego pisma dołączamy oświadczenie Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (VdG), w którym apelujemy o wycofanie z obrotu prawnego nowelizacji z dnia 4 lutego 2022 r.

Z poważaniem
Bernard Gaida
Przewodniczący Zarządu

Skan pisma dostępny jest poniżej: 
po polsku TUTAJ.
po niemiecku TUTAJ. 

Federalistyczna Unia Europejskich Grup Narodowościowych zdecydowanie potępia prawne akty dyskryminacyjne przyjęte ostatnio w Rzeczypospolitej Polskiej. Procedury te i towarzysząca im retoryka poważnie szkodzą całej mniejszości niemieckiej w Polsce, a zwłaszcza dzieciom. (...)

Działania te FUEN postrzega jako wyraźną dyskryminację mniejszości niemieckiej i dzieci należących do społeczności niemieckiej w Polsce. Poprawka wprowadza niebezpieczne podwójne standardy, będące w sprzeczności z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka, z polską Ustawą o mniejszościach narodowych i etnicznych, a w szczególności z Europejską Kartą Języków Regionalnych lub Mniejszościowych Rady Europy - międzynarodowego aktu podpisanego i ratyfikowanego przez Polskę.

Dla FUEN niezrozumiałe jest, że mniejszości narodowej odmawia się środków na nauki języka ojczystego, a tym samym podstawy zachowania i rozwoju własnej tożsamości. FUEN jet zdania, że prawa i finansowanie grup mniejszościowych mieszkających w Polsce nie powinny opierać się na działaniach mających na celu zwiększenie wsparcia dla Polonii za granicą, oraz że prawa i przyszłość dzieci nigdy nie mogą być zagrożone z powodów politycznych.

FUEN potwierdza swoje stałe poparcie dla mniejszości niemieckiej w Polsce oraz zapewnia, że wykorzysta wszelkie dostępne środki do rozwiązania tego problemu i poruszy tę kwestię w dyskusjach politycznych na najwyższym szczeblu.

Źródło: FUEN 

W związku z podjętą 4 lutego 2022 decyzją MNiE o ograniczeniu liczby godzin języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej w dniu 9 lutego 2022 Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce wystosował pismo do Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE):

W związku z obecną sytuacją prawną i społeczną w odniesieniu do mniejszości niemieckiej w Polsce informujemy jako Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce o usankcjonowaniu prawnym dyskryminacji mniejszości niemieckiej oraz jej języka w ramach polityki wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz prawa oświatowego, a także o stygmatyzacji dzieci uczących się języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej. Wraz z niniejszym pismem zwracamy się do Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z apelem o podjęcie możliwych działań, których celem będzie obrona wartości europejskich dotyczących praw mniejszości narodowych i etnicznych.

27 stycznia 2022 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zdecydował o przyjęciu budżetu na rok 2022, a tym samym o wysokości środków na nauczanie języka mniejszości. Sejm przyjął poprawkę skutkującą znaczącym ograniczeniem subwencji oświatowej na nauczanie wyłącznie języka mniejszości niemieckiej, a więc dyskryminującą jeden z trzynastu języków mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. 4 lutego 2022 roku wydane zostało rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki, Przemysława Czarnka, zmieniające liczbę godzin nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości z 3 do 1 godziny tygodniowo.

Nauczanie języka mniejszości opiera się zarówno na krajowych przepisach prawnych, jak i na międzynarodowych regulacjach Rady Europy. W związku z podjętymi postanowieniami Sejmu i Rządu RP mamy do czynienia z wyraźną dyskryminacją wobec obywateli ze względu na ich przynależność narodową, z nieprzestrzeganiem artykułów Konstytucji RP, „Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych” oraz „Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych”. W raportach komitetu ekspertów Rady Europy dotyczących realizacji obowiązków wynikających z europejskich regulacji w Polsce, regularnie wskazuje się na znaczące braki, które dotyczą oświaty mniejszościowej. Wszystkie zalecenia Komitetu Ministrów świadczą o tym, że Polska nadal nie zrealizowała wielu zobowiązań dotyczących nauczania języka mniejszości, które dobrowolnie zgodziła się wcielić w życie.

Niemcy w Polsce, jako mniejszość narodowa, mają prawo do systemu edukacji w języku mniejszości. Oświata mniejszościowa, rozumiana jako znaczący element narodowej, językowej i kulturowej tożsamości, powinna otrzymywać wsparcie, przede wszystkim w obliczu wieloletniego zakazu nauczania języka niemieckiego,  kulturowej dyskryminacji oraz braku prawnego uznania mniejszości niemieckiej w czasach PRL. Mimo tej dyskryminacji ówczesna Polska zobowiązała się już w 1975 roku w Helsinkach w akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie szanować prawo osób należących do mniejszości do równości wobec prawa, zapewniając im możliwość rzeczywistego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności. Państwa członkowskie postanowiły uznać wkład, jaki mogą wnieść mniejszości narodowe do współpracy w różnych obszarach kultury, uwzględniając uzasadnione interesy członków tych mniejszości.  

Rzeczpospolita Polska jest również sygnatariuszem Paryskiej Karty Nowej Europy z 1990 roku. Karta ta stała się symbolem oficjalnego zamknięcia okresu podziałów na kontynencie europejskim. Prawa mniejszości narodowych i etnicznych wybrzmiewają w tym dokumencie bardzo wyraźnie: „Potwierdzamy, że tożsamość etniczna, kulturowa, językowa i religijna mniejszości narodowych musi być chroniona, a członkowie mniejszości narodowych mają prawo do swobodnego wyrażania, utrzymania i rozwijania tej tożsamości bez jakiejkolwiek dyskryminacji i w pełnej równości wobec prawa.” W wyniku wydanej 4 lutego decyzji Ministra Edukacji I Nauki, tę równość wobec prawa  mniejszość niemiecka utraciła.

W Europie wielu języków i narodów ważna jest świadomość, że emancypacja językowa ma wartość dodaną i nie wpływa negatywnie na możliwość współuczestnictwa mniejszości narodowych i etnicznych w kształtowaniu życia społecznego i politycznego. Na szczycie OBWE w Stambule w 1999 roku Polska podpisała Kartę Bezpieczeństwa Europejskiego, która podkreśla konieczność zapobiegania konfliktom i promuje prawa człowieka.

Jako Związek Niemieckich Stowarzyszeń wyrażamy swoje oburzenie wobec dyskryminacji, która dotyczy tylko mniejszości niemieckiej i jej języka. Odwołujemy się do zapisów dokumentu stambulskiego, w którym Polska podpisała się pod słowami: „Ochrona i propagowanie praw osób należących do mniejszości narodowych to kluczowe czynniki demokracji, pokoju, sprawiedliwości i stabilności w krajach członkowskich i między nimi. (…) Pełne poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości narodowych, nie jest jedynie celem samym w sobie; nie podważa integralności terytorialnej i suwerenności, lecz je wzmacnia. (…) Obiecujemy podjąć działania w celu wspierania tolerancji i tworzenia pluralistycznych społeczeństw, w których wszyscy członkowie mniejszości narodowych, niezależnie od ich pochodzenia, cieszą się poszanowaniem równych szans. Podkreślamy, że kwestie mniejszości narodowych można rozwiązać w sposób zadowalający jedynie w demokratycznych ramach politycznych opartych na rządach prawa.”

Dyskryminacja mniejszości niemieckiej w Polsce jest szczególnie niezrozumiała w kontekście polskiej prezydencji w OBWE. Jako Związek Niemieckich Stowarzyszeń liczymy szczególnie na zrozumienie sytuacji mniejszości niemieckiej i podjęcie konkretnych działań przez polskiego Ministra Spraw Zagranicznych Zbigniewa Rau, który przewodniczy pracom OBWE i zalicza do jednego z priorytetów tych prac aktywność na rzecz promocji i ochrony praw człowieka oraz podstawowych wolności. Trudno nam sobie wyobrazić, żeby w Polsce mógł obowiązywać tak dyskryminujący przepis.

Do niniejszego pisma załączamy stanowisko Zarządu Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce wobec prawnej dyskryminacji mniejszości niemieckiej.

Z poważaniem
Bernard Gaida
Przewodniczący Zarządu

Treść pisma do OBWE w oryginalnym brzmieniu dostępna jest TUTAJ. 

Stanowisko ZNSSK w Polsce w języku angielskim dostępne jest TUTAJ. 

Niniejszym stanowiskiem Zarząd Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce głośno i zdecydowanie potępia wprowadzenie do obowiązującego w Polsce systemu prawnego, polityki wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz prawa oświatowego dyskryminacji mniejszości niemieckiej i stygmatyzacji dzieci uczących się języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej. 

Nastąpiło to ostatecznie 4.02.2022 poprzez ogłoszenie przez Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka rozporządzenia wprowadzającego zmiany do „rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym”. Zmiana, którą niewątpliwie można nazwać historyczną  w dziejach Rzeczpospolitej Polskiej, mieści się w jednym prostym zdaniu: „w par. 8 w ust. 3 po wyrazach »w wymiarze 3 godzin tygodniowo« dodaje się wyrazy »a w przypadku uczniów należących do mniejszości niemieckiej – w wymiarze 1 godziny tygodniowo«”. Tym zdaniem wprowadzono podział uczniów należących do mniejszości narodowych na dwie kategorie ze względu na ich narodowość.

Tym samym jedna spośród uznanych w Polsce mniejszości narodowych i etnicznych poddana zostaje szczególnej dyskryminacji. Jesteśmy przekonani, że wprowadzenie podwójnych standardów wobec różnych, znajdujących się w podobnej sytuacji grup pozostaje sprzeczne z Art. 1. „Powszechnej deklaracji praw człowieka”, która stanowi: „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw” oraz z Art. 32. Konstytucji RP, który mówi, że: „1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.”

Dwa lata temu obchodziliśmy 15-lecie istnienia „Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych”. Czytamy w niej, że: "Art. 6. 1. Zabrania się dyskryminacji wynikającej z przynależności do mniejszości. 2. Organy władzy publicznej są obowiązane podejmować odpowiednie środki w celu: 1) popierania pełnej i rzeczywistej równości w sferze życia ekonomicznego, społecznego, politycznego i kulturalnego pomiędzy osobami należącymi do mniejszości a osobami należącymi do większości; 2) ochrony osób, które są obiektem dyskryminacji, wrogości lub przemocy, będących skutkiem ich przynależności do mniejszości; 3) umacniania dialogu międzykulturowego." Trudno nie zauważyć, że i z tym aktem prawnym sprzeczne jest wydane 4 lutego 2022 rozporządzenie.

Obecna decyzja została poprzedzona faktem, że w dniu 17.12.2021 r. Sejm RP, uchwalając ustawę budżetową na rok 2022, przyjął jednocześnie poprawkę polegającą na znacznym zmniejszeniu środków w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, przeznaczonych na naukę języków mniejszości narodowych i etnicznych. Przeciwko tej decyzji, uderzającej w samorządy, nauczycieli, ale przede wszystkim w edukację najmłodszych, wyraźne stanowisko zajął Rzecznik Praw Obywatelskich, stwierdzając: "Jako Rzecznik Praw Obywatelskich nie mogę zgodzić się na to, aby ograniczanie wydatków odbywało się kosztem społeczności lub grup, które i tak często doświadczają marginalizacji w różnych sferach życia społecznego czy kulturalnego, i do których wspierania instytucje państwowe są w sposób szczególny zobowiązane". Przeciwko wypowiadali się również przedstawiciele mniejszości niemieckiej i innych mniejszości, eksperci, przedstawiciele środowisk naukowych, gospodarczych, nauczyciele oraz przedstawiciele organizacji polonijnych. Petycje przeciwko temu działaniu podpisało około 10 tysięcy naukowców, przedsiębiorców i rodziców.  Także Senat RP uznając prawa mniejszości za dobro konstytucyjne zaproponował kolejną poprawkę przywracającą obniżoną subwencję. Mimo tak licznych głosów sprzeciwu z dniem 27 stycznia 2022 poprawka została ostatecznie przegłosowana, a środki na nauczanie języka mniejszości – znacznie ograniczone. Jednak nadal było nam trudno uwierzyć, że ponad trzydzieści lat po wprowadzeniu ustroju demokratycznego można w tak jawny sposób wprowadzić do systemu prawa dyskryminację wobec własnych obywateli ze względu na ich przynależność narodową.

Towarzysząca powyższym działaniom retoryka wpływa na nasilenie negatywnych nastrojów społecznych wokół mniejszości narodowych i etnicznych, a w szczególności mniejszości niemieckiej. W związku więc z kształtującą się wokół mniejszości niekorzystną atmosferą oraz faktem prawnego usankcjonowania dyskryminacji obywateli polskich niemieckiej narodowości wzywamy Rząd RP, a szczególnie Ministra Przemysława Czarnka, profesora KUL, do wsłuchania się w słowa wielkiego autorytetu związanego z tą Alma Mater,  św. Jana Pawła II, który w Orędziu na XXII Światowy Dzień Pokoju – „Poszanowanie mniejszości warunkiem pokoju” z 1989 roku zapisał: „Kiedy Kościół mówi o dyskryminacji w ogólności (…) lub o dyskryminacji konkretnej, która godzi w grupy mniejszościowe, to zwraca się przede wszystkim do własnych członków, niezależnie od ich pozycji czy odpowiedzialności w danym społeczeństwie. Podobnie jak nie może mieć miejsca dyskryminacja w Kościele, tak też żaden chrześcijanin nie może świadomie zachęcać do tworzenia, ani popierać takich struktur czy postaw, które oddzielają osoby od innych osób, grupy od innych grup.”  

Jako obywatele RP, którzy swoimi podatkami współtworzą budżet państwa, posiadający te same prawa i obowiązki jak inni obywatele zarówno należący do większości jak i należący do grup mniejszości narodowych i etnicznych, przekonani o słuszności swego oburzenia zastosowaną wobec nas dyskryminacją, oczekujemy wycofania z obiegu prawnego zmiany z dnia 4.02.2022. Informujemy, że czujemy się uprawnieni i zmuszeni decyzjami władz do zastosowania wszelkich dostępnych środków prawnych, medialnych i społecznych w kraju i za granicą w celu przywrócenia wobec nas porządku konstytucyjnego.

Wzywamy także instytucje europejskie oraz rządy państw członkowskich Rady Europy, OBWE, Unii Europejskiej a zwłaszcza rząd Niemiec o podjęcie możliwych działań w stosunkach międzynarodowych oraz bilateralnych, których celem będzie obrona wartości europejskich naruszonych w/w postanowieniami Sejmu i Rządu RP.  Wszyscy też muszą z większą determinacją domagać się pełnego wypełnienia przez Rzeczpospolitą Polską zobowiązań wynikających z ratyfikowanej Karty Języków Regionalnych i Mniejszościowych, gdyż jej zapisy skutecznie zabezpieczają przed sytuacjami, jakie nas dotknęły.

Kierujemy się także słowami niżej podpisanego Bernarda Gaidy wypowiedzianymi w czasie tegorocznych uroczystości w Gliwicach, Świętochłowicach i Łambinowicach, upamiętniających tragedię powojenną niewinnej ludności cywilnej Śląska: „Dyskryminacja, na którą zamkniemy dziś oczy, będzie tylko rosnąć”.  

Bernard Gaida
Przewodniczący Zarządu ZNSSK w Polsce
Opole, dnia 7 lutego 2022r.

Kopia pisma:
w języku polskim
w języku niemieckim
w języku angielskim

4 lutego 2022 wydane zostało rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki, Przemysława Czarnka, zmieniające liczbę godzin nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości. Stwierdza ono: “w § 8 w ust. 3 po wyrazach ,,w wymiarze 3 godzin tygodniowo” dodaje się wyrazy “, a w przypadku uczniów należących do mniejszości niemieckiej – w wymiarze 1 godziny tygodniowo”.

Pełna treść rozporządzenia TUTAJ. 

"Polityka dyskryminacji jednej konkretnej mniejszości stała się faktem", czytamy na łamach Wochenblatt.pl

Prof. dr Bernd Fabritius, Federalny Pełnomocnik ds. Wysiedleńców i Mniejszości Narodowych, komentuje:

Niedopuszczalne zdarzenie! Wystąpiliśmy do Rady Europy, która jest strażnikiem praw mniejszości narodowych w państwach członkowskich. (...) Rząd federalny wspiera mniejszość niemiecką w ich ojczyźnie, której zawsze byli lojalni. Trzydzieści lat po zawarciu traktatu między Republiką Federalną Niemiec a Rzeczpospolitą Polską o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy Polska jednostronnie zrezygnowała z drogi dialogu; to bardzo godne ubolewania. Apeluję do decydentów o jak najszybsze ponowne rozważenie tej decyzji.

Spotkanie prof. Fabritiusa z przedstawicielami mniejszości niemieckiej w Opolu planowane jest już na najbliższy poniedziałek.

Swoje zaniepokojenie w obliczu ograniczenia środków na nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej wyrazili również Dziekan Wydziału Humanistycznego oraz pracownicy kierunku Filologia Germańska Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W wystosowanym oświadczeniu czytamy:

Drastyczne zmniejszenie subwencji na naukę języka niemieckiego jako języka mniejszości utrudni realizację podstawowych praw mniejszości i może stanowić zagrożenie zachowania jej tożsamości kulturowej.

Pełną treść oświadczenia zamieszczamy poniżej: 

W wyniku ostatniej decyzji Sejmu RP wysokość wsparcia dla mniejszości niemieckiej w Polsce została obniżona o około 10 mln euro. Cięcie to, odnoszące się wyłącznie mniejszości niemieckiej, dotyczy ograniczenia lekcji języka niemieckiego jako języka mniejszości z trzech godzin do jednej. Decyzja ta ma wejść w życie już 1 września 2022 r.

Organizacja dachowa Mniejszości Niemieckiej w Polsce (ZNSSK w Polsce) zapowiedziała wycofanie się z utworzonego na podstawie polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dnia 17.6.1991 r. oraz Wspólnej Deklaracji z czerwca 2011 r. Polsko-Niemieckiego Okrągłego Stołu formatu dyskusji, w ramach której negocjowane są interesy obywateli polskiego pochodzenia i Polaków w Niemczech oraz interesy mniejszości niemieckiej w Polsce. Tym samym skutecznie zostałby przerwany format dialogu, którego w tej bardzo ważnej kwestii Polska niestety nie wykorzystała.

Decyzja Sejmu o obcięciu finansowania narusza ratyfikowane zasady Rady Europy, w tym prawa krajowe, i jest sprzeczna z duchem prosperującej polityki mniejszości, realizowanej zarówno na rzecz społeczeństwa większości jak i mniejszości. Członkowie mniejszości niemieckiej w Polsce są lojalnymi obywatelami swojego państwa i jako mniejszość narodowa mają prawo do wspierania swojego języka ojczystego w państwowym systemie szkolnictwa.

Na dzisiejszym posiedzeniu Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych polski rząd podkreślił, że cięcie należy postrzegać w kontekście "bardzo złej" sytuacji Polaków w Niemczech.

W żadnym stopniu nie mogę zgodzić się z tą oceną:

Zapewnienie lekcji języka polskiego w języku pochodzenia w Niemczech, wbrew twierdzeniom polskiego rządu, nie jest niewystarczające. Kwerenda Stałej Konferencji Ministrów Edukacji i Kultury, przeprowadzona pod koniec 2020 r. pośród landów, kompetentnych w kwestii nauczania w Niemczech języka polskiego jako języka pochodzenia wykazała, że od czasu ostatniego badania państwowego w 2016 r. liczba uczniów uczących się języka polskiego w przekroju krajów związkowych wzrosła. W kilku krajach związkowych możliwe jest nawet absolwowanie języka polskiego pochodzenia jako języka obowiązkowego. Zaktualizowany za pomocą tego badania krajowego Raport na temat sytuacji polskiej oświaty w szkołach w Niemczech opublikowany jest na stronie stałej Konferencji Ministrów Edukacji i Kultury. Z przeprowadzonego przez Stałą Konferencję Ministrów Edukacji i Kultury dodatkowego zapytania do krajów związkowych wynika również, że obecny zakres lekcji języka polskiego jako języka pochodzenia odpowiada potrzebom i że zasadniczo nie ma dalszego popytu.  

Polska nie zapewnia mniejszości niemieckiej mieszkającej w Polsce środków na edukację pozalekcyjną w języku niemieckim. Edukację pozalekcyjną w języku niemieckim jako języku ojczystym finansuje w Polsce kompleksowo Rząd Federalny na podstawie uchwały niemieckiego Bundestagu.

Godne ubolewania jest to, że poprzez tę jednostronną decyzję o zmniejszeniu wsparcia dla mniejszości niemieckiej Polska dyskryminuje i znęca się nad własnymi obywatelami po to, by wywierać presję na cele polityki zagranicznej na rzecz innych grup. Polska powinna jak najszybciej ponownie przeanalizować tę wysoce godną pożałowania, opierającą się na błędnych założeniach decyzję.   

Kwestie tak istotne jak polityka mniejszości powinny być realizowane konstruktywnie i przy użyciu sprawdzonych dwustronnych formatów dyskusji. Dyskryminacja, a zwłaszcza branie jako zakładników mniejszości dla celów polityki zagranicznej, to strategia polityczna nie do zaakceptowania.

Prof. Dr. Bernd Fabritius, pełnomocnik rządu federalnego ds. przesiedleńców i mniejszości narodowych

Źródło: aussiedlerbeauftragter.de