Zawsze gdy spotykam się z przedstawicielami mniejszości narodowych z różnych krajów, zastanawia mnie, jak mało, a może jak wolno zmienia się w Europie ich sytuacja. Na tyle wolno, że niektóre z nich mogą nie doczekać porządnej polityki mniejszościowej. Dotyczy to także mniejszości niemieckich, z którymi spotkałem się znowu w północnym Szlezwiku leżącym od 100 lat w Danii.
Zwiedzając muzeum w Sonderborgu i patrząc na sale dotyczące plebiscytu z 1920 r., jakbym widział plakaty plebiscytowe z Górnego Śląska w 1921 r. Antyniemieckie, antyduńskie, bazujące na stereotypach. Byłem w tej części obszaru plebiscytowego, który przypadł Danii. Historia minionych 100 lat to historia niełatwego współżycia, ale jednak uczciwej polityki i szacunku do zobowiązań, co sprawiło, że szkoły niemieckie w tej części Danii stały się normalnością. Tę normalność zakłóciły wojna i nazizm, co po upadku Rzeszy doprowadziło do rozliczeń z mniejszością niemiecką, których skutkiem był zanik niemieckiego szkolnictwa. Zanik na kilka powojennych lat. Dzisiaj w kilkunastu przedszkolach i szkołach niemieckich, w niemieckim gimnazjum uczą się setki uczniów, a dzięki temu język niemiecki jest rzeczywiście językiem mniejszości niemieckiej w Danii. Mówią nim starzy i młodzi, nawet jeśli w domu używają dialektu południowoduńskiego.
Na Śląsku plebiscyt odbył się rok później. Wschodni Śląsk przypadł Polsce, powstało około setki szkół z niemieckim językiem nauczania, gimnazja. Zaburzyła to wojna, po której już niemal cały Śląsk znalazł się w Polsce. Historia byłaby podobna jak w Danii, gdyby nie wypędzono z tego Śląska większości Ślązaków na zachód i… gdyby nie przepędzono demokracji i całego na niej opartego systemu. Minęły powojenne lata – i już nigdy nie stworzono tych szkół niemieckich. Wypędzono też język. Setki tysięcy pozostałych Niemców nie miały tego szczęścia co kilkanaście tysięcy Niemców w Danii.
Oni mieli demokrację, która jednak nie pozwala deptać człowieka ze względu na narodowość czy język. Do Polski doszła wreszcie demokracja i pozwoliła językowi wrócić z banicji. Ale nadal nie daje mu szansy pomimo szumnych deklaracji i formalnych ratyfikacji. Ciągle czekamy, kiedy demokratyczne państwo się otrząśnie i pojmie swe zobowiązania. Kiedy Niemcy w Polsce będą mieli to, co mają Niemcy w Danii, Rumunii i na Węgrzech. Co mają też Polacy na Litwie! Szkoły.
8 kwietnia 2021 przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, Bernard Gaida, w związku ze zbliżającymi się obchodami 100. rocznicy III Powstania Śląskiego na Górze Św. Anny, wystosował do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pismo, nawołujące do upamiętnienia obu stron konfliktu i przypominające uchwaloną w 2019 roku rezolucję ZNNSK w Polsce rezolucję.
Pismo zostało rozesłane m.in. do Marszałek Sejmu Elżbietę Witek, Marszałka Senatu prof. Tomasza Grodzkiego, prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego, konsul Generalnego Niemiec we Wrocławiu Hansa Jörga Neumanna, posła na Sejm RP Ryszarda Galli oraz pełnomocnik rządu federalnego ds. przesiedleńców i mniejszości narodowych, prof. dra Bernda Fabritiusa.
Treść pisma prezentujemy poniżej:
Z pełną treścią rezolucji delegatów ZNNSK w Polsce można się zapoznać TUTAJ.
W 2021 mija setna rocznica plebiscytu na Górnym Śląsku i trzeciego powstania śląskiego – wydarzeń, które na wiele dziesięcioleci zdecydowały o obliczu regionu. Z tej okazji Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej ogłasza konkurs na najciekawszą pamiątkę związaną z plebiscytem i jego następstwami. Zachęcamy Państwa, by zajrzeć do szuflady w poszukiwaniu zdjęć i dokumentów związanych z przodkami, którzy żyli na Górnym Śląsku w dwudziestoleciu międzywojennym. Być może uda się na nowo odkryć zapomniane rodzinne historie?
Konkurs trwa od do 20 października 2021. W tym czasie każda osoba, chcąca wziąć udział w konkursie, może przesłać skany lub zdjęcia historycznych pamiątek na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Ze wszystkich nadesłanych materiałów jury konkursowe wybierze najciekawsze zgłoszenia, które zostaną nagrodzone zestawem publikacji książkowych Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej. Wyniki ogłoszone zostaną nie później niż 15 listopada 2021.
Przed zgłoszeniem prosimy zapoznać się z regulaminem konkursu. Pytania związane z konkursem można kierować na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub pod numerem telefonu 532 153 205.
Na rok 2021 przypada 100. rocznica plebiscytu na Górnym Śląsku. O wydarzeniach sprzed wieku przypominają debaty, wystawa, film dokumentalny i publikacje:
WYDARZENIA:
Wystawa specjalna Organizatorzy: Stiftung Haus Oberschlesien, Muzeum Górnośląskie w Ratingen Termin: 20 marca - 31 grudnia 2021
20 marca 2021 w siedzibie Muzeum Górnośląskiego w Ratingen została otwarta wystawa specjalna tematyzująca powstania śląskie. Otwarcie wystawy odbyło się w formie online – zapis z otwarcia dostępny jest na stronie Muzeum TUTAJ. Wystawie towarzyszyć będzie katalog i międzynarodowa konferencja.
Dyskusja panelowa Organizatorzy: Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, Wochenblatt.pl Termin: 21 marca 2021 (dostępne nagranie)
21 marca 2021 w siedzibie VdG w Opolu odbyła się dyskusja panelowa z ekspertami, tematyzująca genezę i skutki plebiscytu. O wydarzeniach sprzed lat rozmawiali prof. Ryszard Kaczmarek, regionalista Dawid Smolorz, studentka i członkini BJDM Monika Mikołajczyk oraz przewodniczący VdG, Bernard Gaida. Relacja z debaty TUTAJ.
Konkurs „Sto lat temu na Śląsku” Ogranizator: Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej Termin: do 20 października 2021
Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej ogłasza konkurs na najciekawszą pamiątkę związaną z plebiscytem i jego następstwami. Ma on zachęcić do poszukiwania zdjęć i dokumentów związanych z przodkami, którzy żyli na Górnym Śląsku w dwudziestoleciu międzywojennym. Konkurs trwa do 20 października. Ogłoszenie wyników: nie później niż 15 listopada. Więcej informacji TUTAJ.
Podium Silesia. Korfanty vs. Ulitzka – aus Liebe zu Oberschlesien. Dyskusja online Organizator: Stiftung Haus Oberschlesien 21 kwietnia 2021 godz. 18:30 (dostępne nagranie)
W trakcie zmagań plebiscytowych na pierwszy plan wyszło dwóch górnoślązaków, którzy w szczególny sposób ucieleśniali wielowarstwową górnośląską tożsamość i duszę: prałat Carl Ulitzka i Wojciech Korfanty. Podczas gdy postać Ulitzki popadła w Niemczech w zapomnienie, Korfanty w Polsce jest w dzisiejszych czasach pamiętany jako patriota, bez którego część Górnego Śląska nie stałaby się polską. Setna rocznica plebiscytu na Górnym Śląsku jest świetną widzianą okazją do przyjrzenia się obu osobistościom. W tym celu Stiftung Haus Oberschlesien zorganizowało dyskusję online z udziałem dr Mirosława Węckiego i dr Guido Hitzego. Zapraszamy do jej odsłuchania (poniżej). Relacja z dyskusji do przeczytania TUTAJ.
Oficjalne uroczystości upamiętniające III Powstanie Śląskie
2 maja 2021 na Górze Św. Anny pod pomnikiem Czynu Powstańczego odbyły się oficjalne uroczystości upamiętniające III Powstanie Śląskie. Tuż przed ich rozpoczęciem na niedalekim cmentarzu parafialnym przedstawiciele mniejszości niemieckiej upamiętnili ofiary obu stron konfliktu. Relacja z uroczystości TUTAJ.
Oprowadzanie online po wystawie: "Polska czy Niemcy? Górny Śląsk na rozdrożu" Organizator: Muzeum Górnośląskie Termin: 21 maja 2021, godz. 15:00
To pierwsze z trzech bezpłatnych oprowadzań online, oferowanych przez Muzeum Górnośląskie. Podczas pierwszego z nich referent ds. górnego Śląska, dr Dawid Skrabania, zajmie się historycznym wydarzeniem referendum sprzed 100 lat. Zgłoszenia: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..
Kolejne terminy i tematy:
Piątek, 06 czerwca 2021, godz. 15:00 "Punkty zwrotne w historii Górnego Śląska" dr Frank Mäuer
5 lipca 2021 w bazylice na Górze Świętej Anny odprawiona została uroczysta msza święta upamiętniająca ofiary powstań i rocznicę zakończenia działań roku 1921.
Po zakończeniu mszy św. w Domu Pielgrzyma otwarta została wystawa Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz wyświetlony został film Muzeum Górnośląskiego w Ratingen: „Walka plebiscytowa o Górny Śląsk 1921“. Relacja z wydarzenia TUTAJ.
Podium Silesia. Między Berlinem, Rzymem i Katowicami. Niemieccy katolicy na polskim Górnym Śląsku 1922-1939. Wykład online Organizator: Stiftung Haus Oberschlesien 1 września 2021, 18:30
Stiftung Haus Oberschlesien zaprasza na wykład online dra Sebastiana Rosenbauma. Więcej informacji niebawem na stronie Stiftung Haus Oberschlesien. Wydarzenie towarzyszy wystawie "Polska czy Niemcy? Górny Śląsk na rozdrożu".
Seminarium Śląskie Organizator: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej Termin: 26-29 października 2021
Tegoroczne Seminarium Śląskie, organizowane przez Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, również będzie poświęcone tematowi roku 1921. Seminarium odbędzie się w dniach 26-29 października 2021. Pierwszy dzień Seminarium planowane jest w pałacu w Kamieniu Śląskim, pozostałe online. Więcej informacji niebawem na stronie internetowej HDPZ oraz na jego profilu na Facebooku.
PUBLIKACJE
Książka „Powstania śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka”
Już w roku 2019, ogłoszonym rokiem Powstań Śląskich, ukazała się publikacja prof. Ryszarda Kaczmarka, analizująca genezę, przebieg i skutki powstań. We wstępie autor pisze: „Powstania śląskie były jednym z przejawów konfliktu politycznego o wiele szerszego niż tylko regionalny. U jego podstaw tkwił spór o granice dwóch państw narodowych po I wojnie światowej, a walki na Górnym Śląsku były częścią niewypowiedzianej wojny polsko-niemieckiej.” Książka dostępna jest w księgarni internetowej Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej TUTAJ.
Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej we współpracy z tygodnikiem Wochenblatt.pl publikuje mapę plebiscytową z informacjami o wynikach w poszczególnych miejscowościach regionu. Mapa jest dostępna przez cztery tygodnie jako wkładka do tygodnika; można również bezpośrednio w redakcji zamówić numery, w których się ukazuje. Więcej informacji TUTAJ.
Mapa plebsicytowa online
Opracowana przez Adama Brzoskę internetowa mapa plebiscytowa pokazuje nie tylko wyniki plebiscytu w poszczególnych miejscowościach, ale też liczbę mieszkańców z uwzględnieniem narodowości i wyznania w 1910 i w 1921 roku. Więcej informacji na temat projektu na łamach Silesia News TUTAJ.
Film dokumentalny
Film „Walka plebiscytowa o Górny Śląsk” analizuje konflikt o przynależność państwową górnego Śląska, nie tylko z punktu widzenia wielkiej polityki. Pochyla się również nad losem zwykłych ludzi, którzy byli w tym czasie w centrum wydarzeń. Film wzbogacony jest o historyczne ujęcia i wypowiedzi ekspertów. Film (w polskiej wersji językowej) można zobaczyć na stronie internetowej Oberschlesisches LandesmuseumTUTAJ.
Komiks dla dzieci
Dla młodszych odbiorców Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej przygotował dwujęzyczny komiks przybliżający tematykę powstań. Jedna z jego bohaterek, Atka, mieszka w Niemczech po tym, jak jej dziadkowie wyprowadzili się tam po powstaniach. Publikacja to czwarta część serii o historii Górnego Śląska. Więcej informacji na stronie księgarni HDPZ TUTAJ.
Animacja edukacyjna
"Rok 1921 był bardzo ważny u nas na Górnym Śląsku" − tymi słowami dziadek zaczyna skierowaną do wnuczka opowieść o plebiscycie na Górnym Śląsku. Przygotowana przez Stiftung Haus Oberschlesienanimacjaedukacyjna, w prostych słowach przybliżająca genezę tych wydarzeń, skierowana jest zarówno do młodszych jak i starszych odbiorców. Do obejrzenia TUTAJ.
"Nasz Heimat 100 lat temu" - wydarzenia sprzed wieku w Dobrodzieniu
Cykl wpisów o wydarzeniach sprzed wieku na stronie DFK Guttentag, opisujący wydarzenia plebiscytu i powstań śląskich z perspektywy jednego z górnośląskich miasteczek. Wpisy dostępne są na profilu na Facebooku DFK Guttentag. O cyklu pisaliśmy TUTAJ.
"100 lat temu..." - Waldemar Gielzok o Powstaniach Śląskich
Wpisy nawiązujące treścią do wydarzeń sprzed 100 lat i opisujące je z punktu widzenia Waldemara Gielzoka, prezesa Niemieckiego Towarzystwa Oświatowego. Zapoznać się z nimi można na profilu autora na Facebooku (dostęp do artykułów jest publiczny); są też do pobrania na naszej stronie internetowej TUTAJ.
W środę, 24.03.2021 o godzinie 18:00 na stronie skdg.pl TUTAJ odbędzie się premiera filmu „Plebiscyt na Górnym Śląsku. 1921”.
W dzisiejszych czasach – tak jak przed laty – istnieją w Europie regiony pragnące autonomii. Obecnie także wybuchają konflikty o podłożu etnicznym czy religijnym. Pytanie, jak ułożyć stosunki w społeczeństwach wieloetnicznych, jest więc nadal aktualne.
Sto lat temu wieloetniczny Górny Śląsk znalazł się w centrum europejskich wydarzeń politycznych. Jego polsko- i niemieckojęzyczni mieszkańcy – żyjący od wieków w pokojowej koegzystencji – zostali zmuszeni, by opowiedzieć się za przynależnością do Polski lub do Niemiec.
Celem tego filmu jest spojrzenie w przeszłość, w tym przypadku na górnośląski plebiscyt z 20 marca 1921 roku i wydarzenia mu towarzyszące, które może nam pomóc w zrozumieniu teraźniejszych konfliktów narodowościowych w Europie. A także w uzyskaniu ważnych wskazówek na temat tego, jak budować teraźniejszość i przyszłość – wolną od nacjonalizmu i populizmu.
W dokumentacji tej połączono ujęcia archiwalne z aktualnymi zdjęciami regionu. Wywiady z polskimi i niemieckimi ekspertami oraz animowane mapy pomagają zrozumieć zdarzenia i tło historyczne.
Produkcja została zrealizowana przez Centrum do Spraw Edukacji Obywatelskiej Nadrenii Północnej-Westfalii (Landeszentrale für politische Bildung NRW) w koprodukcji z Fundacją Domu Górnego Śląska oraz z Fundacją Domu Gerharta Hauptmanna. Skierowany jest on przede wszystkim do uczniów i studentów oraz wszystkich zainteresowanych historią Europy. Dzięki Domowi Współpracy Niemiecko-Polskiej w Opolu film jest dostępny w polskiej wersji językowej.
21 marca 2021 w siedzibie VdG w Opolu odbyła się, tematyzująca plebiscyt na Górnym Śląsku, debata z udziałem kilku poruszających różne jej aspekty ekspertów. Czym sugerowała się ludność Górnego Śląska podczas plebiscytu? W jaki sposób Polska i Niemcy starały się wpłynąć na ich głos? I jakie aspekty tego rozdziału historii regionu są pomijane? – to jedynie kilka poruszonych podczas debaty wątków. Kilka zacytowanych poniżej wypowiedzi prelegentów to zaledwie wprowadzenie do tego obszernego tematu:
Prof. Ryszard Kaczmarek: Biorąc pod uwagę wszelkie możliwe uproszczenia trzeba pokazać pewne punkty, które byłyby krytyczne, ale które pokazywałyby sytuację w 1921 roku. Pierwszym punktem szczytowym na górnym Śląsku w 1921 roku był oczywiście plebiscyt (…), który odbył się prawie półtora roku od momentu, kiedy padła decyzja, że ma mieć miejsce. (…) Przypomnijmy: 60 % głosowało za Niemcami, 40% za Polską. Nie było to pytanie o tożsamość narodową, ale pytanie: „Gdzie chcesz mieszkać po plebiscycie? Jak ma zostać wytyczona granica?” (…) Drugim punktem szczytowym był kwiecień 2021. (…) Może się to wydawać dziwne, ale kiedy rozstrzygnięcie o tym, że ma się odbyć plebiscyt na Górnym Śląsku zapadło, to tak naprawdę nikt się nie zastanawiał do końca, jak będzie wyglądała interpretacja tych wyników. (…) Przez cały kwiecień toczy się dyskusja (…) co do tego, jak ma wyglądać finał tego plebiscytu i przyszłość Górnego Śląska. (…)
Bernard Gaida: Plebiscyt i wydarzenia roku 1921 pokazują to, z czym my na Śląsku przywykliśmy żyć, co nie jest do końca uświadamiane w polskiej świadomości politycznej czy historycznej. Śląsk jest niejednoznaczny i plebiscyt to bardzo dobrze pokazuje: że używany język nie jest synonimem narodowości. (…) Już w 1919 roku w Dobrodzieniu, wówczas Guttentag, zakłada się spontanicznie stowarzyszenie o nazwie Freie Vereinigung zum Schutze Oberschlesiens. Na pierwszym zebraniu (…) gromadzi się 700 osób – niesamowita liczba jak na tą małą miejscowość. Uchwalają swój statut, (….), domagają się takich rozwiązań, które powalają na używanie każdemu jego Muttersprache i domagają się, by zrobić wszystko, by Górny Śląsk nie znalazł się w Polsce. (…) Sekretarzem tego stowarzyszenia jest kupiec Plachetka, który później zostaje mistrzem szachowym Związku Polaków w Niemczech (…). I to jest ta niejednoznaczność, która pojawia się na Górnym Śląsku. (…) Ludzie byli pytani o przynależność państwową ich Heimatu, a nie o narodowość. W związku z tym ich odpowiedzi były bardzo różne; i nawet ktoś, kto później zapisał się do związku Polaków w Niemczech, był w stowarzyszeniu, w którym chciał obronić Śląsk w granicach Niemiec.
Dawid Smolorz: Szkoda, że autorzy różnych opracowań, które trafiają później do obiegu nie wykonają prostego porównania sytuacji językowej na Górnym Śląsku i wyników plebiscytu. To jest pasjonująca lektura: Górny Śląsk wymyka się wszelkim prostym schematom, prostym odpowiedziom. (…) Oczywiście jest tak, że trzon obszaru plebiscytowego, wschodnia część na terenach wiejskich głosuje za Polską, ale im dalej na Zachód, to sytuacja jest coraz bardziej skomplikowana. (…) To tereny, które są zaprzeczeniem interpretacji stosowanych później.
Monika Mikołajczyk: Rzeczywiście część Ślązaków miała wyrobioną tożsamość narodową; pojawiały się deklaracje: jestem Polakiem, jestem Niemcem, czy też: jestem poddanym króla Prus. (…) Ale były to również czynniki ekonomiczne, pragmatyczne. Ludność śląska była ludnością dość pragmatyczną. Stawiano sobie pytanie: jak śląski Heimat będzie wyglądał za dziesięć, piętnaście lat? Państwo polskie (co było również w części propagandy niemieckiej) było uważane jako państwo sezonowe (…). Często też liczył się rachunek ekonomiczny i to, jak te tereny są rozwinięte (…) Państwo niemieckie przedstawiano, w przeciwieństwie do państwa polskiego, jako stabilny twór polityczny; choć obok również istniały pobudki tożsamościowe.
Ciąg dalszy debaty, odpowiedzi na dalsze pytania oraz wiele innych wątków związanych z wydarzeniami sprzed 100 lat znajdą Państwo w nagraniu poniżej. Zachęcamy do zapoznania się z nim:
Temat plebiscytu to oprócz przywołania faktów historycznych również kwestia kultury pamięci; szczególnie w odniesieniu do przeciwstawnych stron powstań śląskich - konfliktu, który wybuchł jako konsekwencja tego wydarzenia i który pociągnął za sobą ofiary po obu stronach. Temat ich upamiętnienia oraz konieczności podjęcia dialogu poruszył na koniec dyskusji przewodniczący VdG, Bernard Gaida:
W spojrzeniu ogólnopolskim podział Górnego Śląska jest zwycięstwem i tu jest największa różnica, która sprawia, że nie możemy się porozumieć. (...) A każde upamiętnienie tak naprawdę ma sens, jeśli coś zmienia w teraźniejszości albo patrzy w przyszłość. (...) Kiedy za chwilę przypominana będzie rocznica trzeciego powstania śląskiego, jest czas na to, by oddać cześć obydwu stronom, które wtedy stały naprzeciwko siebie. Bo to samo było moralne prawo tych, którzy chcieli Górnego Śląska w granicach Niemiec i tych, którzy chcieli Górnego Śląska w granicach Polski. (...) Ten dualizm mamy na górze św. Anny. W miejscu, w którym stał pomnik-mauzoleum poświęcony niemieckim obrońcom Górnego Śląska przed powstańcami mamy dzisiaj w tym samym miejscu pomnik oddający cześć drugiej stronie. Jest czas, by w tym miejscu podjąć narrację, która równo uczci obie strony konfliktu i właściwie spojrzy na problem podziału górnośląskiego Heimatu.
Debata spotkała się z dużym zainteresowaniem słuchaczy i była na bieżąco szeroko dyskutowana. "Dyskusja obejmowała zarówno dobrze znane, jak i bardziej szczegółowe tematy, które były omawiane obiektywnie i neutralnie, zawsze z myślą o Europie. Z niecierpliwością czekamy na przyszłe debaty VdG." (Christoph Martin Labaj, Landmannschaft der Oberschlesier). Dziękujemy za żywe zainteresowanie!
W debacie udział wzięli: prof. Ryszard Kaczmarek, kierownik zakładu archiwistyki i historii Śląska instytutu historii Uniwersytetu Śląskiego; autor i współautor publikacji poświęconych Górnemu Śląskowi: Historia Górnego Śląska; powstania Śląskie 1919, 1920, 1921 - nieznana wojna polsko-niemiecka Dawid Smolorz - regionalista górnośląski i publicysta, autor projektów dot. historii Górnego Śląska, współautor m.in. projektu "Zapomniane Dziedzictwo" oraz mapy plebiscytu na Górnym Śląsku wraz z wynikami w każdej miejscowości Monika Mikołajczyk - studentka UAM w Poznaniu, autorka nagrodzonej pracy licencjackiej poświęconej ucieczce z powiatu namysłowskiego, członkini związku młodzieży mniejszości niemieckiej i wiceprzewodnicząca komisji rewizyjnej, pochodząca z Rychtalu, przyłączonego do Dolnego Śląska w 1920 bez plebiscytu Bernard Gaida - przewodniczący VdG i grupy roboczej mn. niem. przy FUEN przedsiębiorca i pasjonat historii lokalnej, w szczególności rodzinnego Dobrodzienia i pomysłodawca debaty. dr Rudolf Urban - redaktor naczelny tygodnika Wochenblatt.pl
Wydarzenie sfinansowane zostało ze środków Konsulatu Niemiec w Opolu
20 marca 2021 roku mija 100 lat od plebiscytu na Górnym Śląsku. W tym dniu Muzeum Górnośląskie w Ratingen otwiera nową wystawę specjalną „Polska czy Niemcy? Górny Śląsk na rozdrożu. W 100. rocznicę plebiscytu na Górnym Śląsku ”.
Po pierwszej wojnie światowej upadł znany porządek europejski. Na gruzach imperiów Habsburgów, Hohenzollernów i Romanowów zaczęły powstawać nowe państwa oparte na ideach narodowych. Zasada samostanowienia narodów zadeklarowana w traktacie pokojowym w Wersalu posłużyła im za podstawę ich żądań. Wszędzie tam, gdzie ludność była etnicznie heterogeniczna, dochodziło do regionalnych konfliktów o ziemię, przynależność państwową i tożsamość narodową.
Nie inaczej było na Górnym Śląsku. Mieszkańcy wielonarodowego, wielokulturowego i wielojęzycznego Górnego Śląska stanęli przed dylematem: Polska czy Niemcy? Wobec tej decyzji 20 marca 1921 r. prawie 60 procent wyborców opowiedziało się za pozostaniem Górnego Śląska w Niemczech, a 40 procent na scedowaniu go na Polskę. Głosowaniu towarzyszyło kilka powstań. Na podstawie plebiscytu Rada Ambasadorów w Paryżu zadecydowała o podziale Górnego Śląska. Do Polski trafiło 29 procent landu z największą częścią górnośląskiego obszaru przemysłowego. Podział Górnego Śląska miał daleko idące konsekwencje i przeciął region, który wyrósł na przestrzeni wieków.
Muzeum Górnośląskie w Ratingen poświęca temu ważnemu wydarzeniu historycznemu własną wystawę specjalną (czas trwania: 21.03.2021 - 31.12.2021). Opowiada ona o przygotowaniach, przebiegu i konsekwencjach plebiscytu. Wystawie towarzyszy katalog oraz program towarzyszący, w tym film edukacyjny, który wydział kultury dla Górnego Śląska opracował wraz z Krajowym Ośrodkiem Edukacji Politycznej w Nadrenii Północnej-Westfalii (Landeszentrale für Politische Bildung Nordrhein-Westfalen) oraz fundacją Gerhart-Hauptmann-Haus w Düsseldorfie, a także międzynarodowa konferencja naukowa w dniach 11-12 czerwca 2021.
Wernisaż wystawy będzie można śledzić online w sobotę 20 marca 2021 o godzinie 15:00 na stronie internetowej Muzeum Górnośląskiego (tutaj).
