Finansowanie oświaty mniejszościowej

Źródła finansowania nauki języka niemieckiego w szkole

Nauka nowożytnego języka obcego jest zagwarantowana w polskim systemie oświaty już od pierwszej klasy szkoły podstawowej, natomiast od siódmej klasy szkoły podstawowej obowiązkowo nauczane są już dwa języki obce. Jednym z obowiązkowych języków obcych może być język niemiecki. Czy język ten nauczany jest w danej szkole, zależy od oferty edukacyjnej tej szkoły i jej możliwości kadrowych. Każda szkoła ustala bowiem samodzielnie, jakie języki obce nowożytne będą w niej nauczane.

Państwo polskie zapewnia środki finansowe na nauczanie języka niemieckiego (oraz innych przedmiotów szkolnych) w ramach tzw. części oświatowej subwencji ogólnej, czyli pieniędzy przekazywanych samorządom, których zadaniem jest zapewnienie odpowiednich warunków działania podlegających im szkół. Subwencja oświatowa przeznaczana jest m.in. na wynagrodzenia nauczycieli, utrzymanie budynków szkolnych, wyposażenie sal lekcyjnych i wiele innych zadań związanych z działalnością szkół.

Język mniejszości narodowej finasowany z budżetu państwa

Również nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej podlega odpowiednim uregulowaniom prawnym i jest finansowane z budżetu państwa w ramach subwencji oświatowej. Na ten cel przeznacza się odrębne środki, które trafiają do jednostek samorządu terytorialnego i mają służyć podtrzymywaniu tożsamości językowej i kulturowej mniejszości, w tym organizacji nauczania języka niemieckiego. Przywilej korzystania z publicznych pieniędzy przysługuje w Polsce wszystkim mniejszościom narodowym i etnicznym zamieszkującym terytorium Rzeczypospolitej.

Oznacza to, że nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej nie jest finansowane przez organizacje mniejszości niemieckiej ani przez rodziców, ani przez szkoły czy przedszkola. Środkami tymi dysponują samorządy i to one odpowiedzialne są za stworzenie warunków umożliwiających dzieciom mniejszości niemieckiej naukę języka niemieckiego.

Ile pieniędzy przeznaczane jest na naukę języka mniejszości?

Ilość pieniędzy trafiająca do samorządów z tytułu nauczania języka mniejszości narodowej jest dla każdego samorządu inna. Wysokość subwencji zależy tu bowiem od liczby uczniów objętych nauczaniem języka mniejszości, typu szkoły i rodzaju nauczania, i ustalana jest w oparciu o tzw. standard A i odpowiednie wagi, szczegółowo opisane w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego.

Rozporządzenie ukazuje się corocznie w grudniu. Tekst rozporządzenia, jakie obowiązuje od 1 stycznia 2018 r., znajdziesz tutaj.

W jaki sposób naliczana jest subwencja oświatowa na nauczanie języków mniejszości?

Do obliczenia wysokości dodatkowej subwencji oświatowej na język mniejszości przyjmuje się jako podstawę standard A, który na rok 2018 ustalony został na poziomie 5436 zł na jednego ucznia. Kwotę tę za każdego ucznia otrzymuje każdy samorząd prowadzący szkoły publiczne na swoim terenie. Jeżeli w szkołach tych prowadzona jest nauka języka mniejszości, to do oprócz standardu A na każdego ucznia nalicza się dodatkową kwotę wynikającą z ilości uczniów objętych takim nauczaniem i z typu szkoły, np. dla szkoły podstawowej, w której więcej niż 98 uczniów korzysta z nauczania języka mniejszości, samorząd otrzyma standard A oraz zwiększoną subwencję wynikającą z zastosowania wagi P19=0,2, czyli dodatkowo ok. 1087 zł na każdego ucznia zapisanego na zajęcia języka mniejszości. Dla porównania: W przypadku szkół podstawowych, gdzie języka mniejszości uczy się nie więcej niż 70 uczniów, samorząd otrzyma standard A oraz dodatkową subwencję obliczoną w oparciu o wagę P21=1,3, czyli dodatkowo ok. 7066 zł na ucznia. A jeśli uczniowie korzystają z zajęć prowadzonych w dwóch językach, to niezależnie od powyższych wag naliczana jest dodatkowa subwencja z wagą P22=0,6, czyli ok. 3261 zł na ucznia, które również wpłyną do kasy samorządu z tytułu nauczania języka mniejszości narodowej.

Szkoły niepubliczne (np. stowarzyszeniowe) na prawach szkół publicznych, prowadzące nauczanie języka mniejszości, również brane są pod uwagę przy naliczaniu zwiększonej subwencji oświatowej dla swojego lokalnego samorządu. One również korzystają z pieniędzy publicznych przeznaczonych na oświatę mniejszościową, otrzymyjąc od samorządów dotację wyliczaną w oparciu o subwencję oświatową.

Wagi na nauczanie języka mniejszości w roku 2018

Szkoły podstawowe

• do 70 uczniów: P21=1,3
• od 71 do 98 uczniów: P20=1,0
• od 99 uczniów: P19=0,2

Szkoły ponadpodstawowe

• do 30 uczniów: P21=1,3
• od 31 do 42 uczniów: P20=1,0
• od 43 uczniów: P19=0,2

Szkoły z nauczaniem w języku mniejszości lub w dwóch językach: P22=0,6

Zastosowanie wagi P22 na nauczanie w języku mniejszości lub w dwóch językach odbywa się niezależnie od wag P19-21, które przyznawane są w zależności od ilości uczniów objętych nauczaniem danego języka mniejszości i typu szkoły, w której takie nauczenie jest prowadzone.

Subwencja a wydatki na nauczanie języka mniejszości

Środki finansowe przeznaczane na oświatę są pieniędzmi publicznymi. Informacja o tym, ile pieniędzy trafia z budżetu państwa do gminy lub powiatu oraz ile jest wydawane na nauczanie języka mniejszości, jest jawna i powinna być udostępniona przez dany samorząd. Aby takie informacje pozyskać, dobrze jest zwrócić się do swojego radnego gminy czy powiatu, który może zwrócić się do gminy o udostępnienie tych danych.

O co pytać?

• Jaka jest wysokość subwencji oświatowej otrzymanej z tyt. poszczególnych wag P19, P20, P21, P22 z podziałem na szkoły prowadzące nauczanie języka mniejszości za dany rok kalendarzowy?
• Ile wyniosły wydatki na nauczanie języka mniejszości z podziałem na szkoły prowadzące takie nauczanie w danym roku kalendarzowym?

Wysokość subwencji przyznawana jednostkom samorządu terytorialnego

Subwencja na nauczanie mniejszościowe ustalana jest zawsze w oparciu o dane dotyczące ilości uczniów, których rodzice złożyli w szkole wnioski o takie nauczanie. Dane te podawane są przez dyrektorów szkół w systemie informacji oświatowej (SIO) do końca września i stanowią podstawę do naliczenia zwiększonej subwencji na najbliższy rok kalendarzowy.

Wysokość subwencji dla poszczególnych samorządów oraz informacje o ilości uczniów objętych takim nauczaniem w poszczególnych gminach, powiatach i województwach podaje do wiadomości publicznej Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Finansowanie nauki języka mniejszości w przedszkolach

Prowadzenie przedszkoli jest zadaniem własnym samorządów. Oznacza to, że również finansowanie nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej należy do zadań samorządów. Jeśli więc dana jednostka samorządu terytorialnego prowadzi na swoim terenie przedszkola, w których dzieci mają zajęcia w języku mniejszości, to naukę tego języka opłaca bezpośrednio dany samorząd.

Warto jednak przy tym wspomnieć, że zajęcia takie wcale nie muszą być dodatkowym obciążeniem finansowym dla samorządu. Warunkiem jest jednak, aby zajęcia języka mniejszości prowadzili nauczyciele, którzy mają kwalifikacje do nauczania w przedszkolach oraz jednocześnie do nauczania języka niemieckiego. Wtedy część wymiaru godzin przeznaczonych na zajęcia dydaktyczno-wychowawcze w przedszkolu realizowana jest w języku niemieckim. W takim przypadku zajęcia w języku niemieckim odbywają się bez konieczności zatrudniania dodatkowego nauczyciela i ponoszenia związanych z tym dodatkowych kosztów personalnych.

Na co można przeznaczyć zwiększoną subwencję na nauczanie języka mniejszości?

Wynagrodzenia nauczycieli mają największy udział w kosztach, jakie ponoszą samorządy na edukację, w tym na edukację mniejszościową. Potrzeby szkół prowadzących takie nauczanie często wykraczają jednak poza koszty związane z wynagrodzeniami. Sami nauczyciele sygnalizują na bieżąco szereg potrzeb, w finansowaniu których powinny wziąć udział jednostki samorządu terytorialnego. Oto katalog zadań, które mogą być finansowane ze zwiększonej subwencji na nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości:

• zakup podręczników, materiałów edukacyjnych i ćwiczeniowych służących do prowadzenia zajęć języka niemieckiego,
• wyposażenie bibliotek szkolnych w książki, gazety, czasopisma, filmy, nagrania i oprogramowanie komputerowe wydane w języku niemieckim,
• organizacja wycieczek szkolnych w ramach zajęć języka niemieckiego, zajęć własnej historii i kultury i zajęć geografii kraju pochodzenia,
• doskonalenie nauczycieli prowadzących lekcje języka niemieckiego,
• organizacja zajęć pozalekcyjnych - kół zainteresowań, warsztatów, klubów filmowych itp.
• wyposażenie sal lekcyjnych w infrastrukturę IT i urządzenia wykorzystywane do realizacji zajęć służących podtrzymywaniu tożsamości narodowej mniejszości niemieckiej.

W razie wątpliwości sięgnij do źródła

Szczegóły naliczania subwencji oświatowej reguluje wydawane corocznie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego.

Tekst rozporządzenia znajdziesz m.in. na stronie http://dziennikustaw.gov.pl/du/2017/2395/1