Polsko-niemiecki podręcznik do historii jako medium dialogu

Pod koniec 2020 roku zakończono prace nad wspólnym polsko-niemieckim podręcznikiem do historii. Tom czwarty, który obejmuje długi XX wiek do chwili obecnej, jest ostatnią częścią czterotomowej serii i efektem końcowym wieloletniej współpracy ministerstw spraw zagranicznych obu krajów i licznych ekspertów. Efekty tej pracy są w tej chwili prezentowane w szerokim gronie.

Głównym zadaniem autorów było przedstawienie pełnej konfliktów pierwszej połowy XX wieku z różnych perspektyw. Obszerna część podręcznika poświęcona była bowiem nie tylko dwóm wojnom światowym; w tym okresie miały miejsce również mniejszościowe konflikty polityczne i rywalizacja terytorialna dwudziestolecia międzywojennego, które na lekcjach historii były dotychczas poruszane tylko marginalnie. Historycy nie ominęli tematów takich jak przymusowe migracje w końcowej fazie II wojny światowej oraz w bezpośrednim okresie powojennym, czy sytuacja w rejonach przygranicznych. „Do tej pory pojawiały się one w podręcznikach szkolnych rzadko lub nigdy, to jednak bardzo ciekawe tematy. Są to regiony, których nie da się ogarnąć prostym myśleniem o zgodności narodowości, języka i kultury, i gdzie nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie o tożsamość” (Sebastian Wladarz, OMW Nadrenia Północna-Westfalia).

Historyk Stephanie Zloch stwierdza: „autorzy (…) nie omijają newralgicznych tematów i tym samym konsekwentnie realizują dydaktyczne zasady i standardy krytycznej wiedzy historycznej, które eksperci z obu krajów (…) wypracowali w ciągu ostatnich trzech dekad w kontekście medium edukacyjnego, jakim jest podręcznik do nauczania historii.” I właśnie tę wytrwale wypracowaną, drugą perspektywę sąsiada autorzy całego projektu podkreślają jako jego szczególną wartość: „Spojrzenie z różnych perspektyw to piorunochron, który zapobiega ideologizacji historii” ponieważ „w historii nic nie jest czarno-białe”, mówi Robert Traba, historyk i politolog, od 2007 roku wiceprzewodniczący wspólnej komisji podręcznikowej.

Jednak Robert Traba nie udziela odpowiedzi na pytanie, czy w Polsce podręcznik się przyjmie. Bo ani w Polsce, ani w Niemczech nie widzi takiego entuzjazmu, który panował w 2008 roku. „Wtedy obie strony były przekonane, że wspólny podręcznik to kamień milowy. W centrum uwagi są obecnie inne sprawy. A przecież podręcznik ma wszelkie predyspozycje, by być flagowym projektem obu rządów. Jego podstawą jest dialog.” 

Czwarty tom wspólnego polsko-niemieckiego podręcznika do historii ukazał się pod koniec 2020 r. W Niemczech w prawie wszystkich krajach związkowych został już wprowadzony jako podręcznik szkolny; w Polsce, z uwagi na odmienne przepisy, jako całość jest jeszcze recenzowany.

Seria podręczników „Europa nasza historia” została wydana przez Wspólną Polską-Niemiecką Komisję Podręcznikową we współpracy z Georg-Eckert-Institut – Leibnitz-Institut für internationale Schulbuchforschung Braunschweig oraz z Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie. Autorzy: Asmut Brückmann, Krzysztof Gutowski, Friedrich Huneke, Aleksandra Kmak-Pamirska, Herbert Kohl, Jelko Peters, Birgit Scholz, Helge Schröder, Grażyna Szelągowska, Piotr Szlanta.

Źródła:
"Podręczniki, które łączą Europejczyków" w: DIALOG Magazyn Polsko-Niemiecki, nr 133 (03/2020)
"Polsko-niemiecki podręcznik do historii prawie gotowy" w: Deutsche Welle

Zdjęcia: http://europa-nasza-historia.org/