W piątek 6 maja prezydent Andrzej Duda podpisał projekt ustawy o ustanowieniu Narodowego Święta Powstań Śląskich. Podpisując ten projekt, powiedział m.in.: „20 czerwca 1922 r. wojska polskie wkroczyły na Górny Śląsk dzięki wielkiemu czynowi zbrojnemu powstań śląskich”. A przecież wiemy, że polscy żołnierze wbrew ustaleniom wkroczyli i walczyli w wywołanym de facto przez polski kontrwywiad tzw. powstaniu. Polscy oficerowie nim dowodzili, a przygotowania, sterowane z Warszawy, trwały już daleko przed plebiscytem.

W dniu 9 maja w Muzeum Śląska Opolskiego odbyła się premiera filmu zrealizowanego przez VdG-Media, z którego o tych faktach możemy się dowiedzieć. Występuje w nim także prof. Ryszard Kaczmarek, autor publikacji naukowej „Powstania Śląskie. 1919–1920–1921”, która obala ostatecznie mit o „zrywie ludu śląskiego”.

Nie byłoby w inicjowaniu takiego święta nic zdrożnego, gdyby można było uwierzyć, że nie stanie się ono kolejnym ogniwem państwowego naginania historii do PRL-owskiego mitu uwieńczonego pomnikiem Xawerego Dunikowskiego na Górze św. Anny. Niestety wiem, że bez oglądania się na wyniki naukowych analiz historyków, bez szacunku dla pamięci rodzinnej na Śląsku, przemoc emocjonalna państwowej, nakazanej pamięci historycznej zapewne znajdzie kolejne narzędzie. Nie będzie baczyła na słowa, które na Górze św. Anny już padły. Najpierw z ust św. Jana Pawła II, iż „ta ziemia potrzebuje wielorakiego pojednania”, a potem z ust prezydenta Komorowskiego, że „naprzeciw powstańcom śląskim stanęli także inni Ślązacy, ci, którzy czuli się Niemcami i chcieli, by Śląsk pozostał nadal częścią państwa niemieckiego”.

Apel delegatów VdG z 2019 r., by oddać równą cześć poległym po obydwu stronach, nadal pozostaje aktualny. Także w tym roku tylko wieńce o kolorach schwarz-rot-gold spoczęły zarówno na grobach kadetów ze Lwowa poległych w czasie atakowania Góry św. Anny, jak i na grobie jej niemieckich obrońców. Biało-czerwony wieniec wojewody opolskiego leży tylko na grobie „powstańców” ze Lwowa. Ale film dokonuje ważnego z punktu widzenia teraźniejszości przesunięcia akcentów, zwracając uwagę na to, że wywołanie powstania było złamaniem traktatu wersalskiego, w którym postanowiono, że o przynależności Śląska zadecydują w plebiscycie jego mieszkańcy. I zadecydowali, głosując w większości za przynależnością do Niemiec. Opcja polska wbrew tej woli wybrała rozwiązanie militarne i przelew krwi.

Oby film pomógł zrozumieć, że wobec wojny na wschodzie, którą zgodnie potępiamy, gloryfikowanie rozwiązania militarnego w odpowiedzi na pokojowy plebiscyt jest dwulicowe nawet albo zwłaszcza dlatego, że Ślązacy byli po jednej i po drugiej stronie.

Bernard Gaida

Moim osobistym życzeniem byłaby możliwość merytorycznej rozmowy na te tematy w przyszłości w Polsce; podchodzenie do nich bez narodowego patosu (dr Matthias Lempart)

Po pierwszej wojnie światowej, zgodnie z ideą samostanowienia narodów, w Europie powstał szereg nowych państw. Organizacja plebiscytu na Górnym Śląsku w 1921 roku zdawała się być zwycięstwem demokracji – pierwszy raz w historii, zgodnie z modelem państwa narodowego, to mieszkańców zapytano o to, w granicach którego państwa chcą zamieszkać: czy to w nowo powstałej Polsce, czy też w Republice Weimarskiej.

Górny Śląsk, ze względu m.in. na swoje bogactwo przemysłowe, dla obu zainteresowanych państw był terenem niezwykle atrakcyjnym. Użyto więc wszelkich dostępnych wówczas środków propagandowych, by przekonać tych, którzy cały czas byli niezdecydowani. W plebiscycie wzięło udział aż 98% uprawnionych; konsekwencje jego wyników okazały się dalekosiężne dla obu stron.

Pomysł realizacji filmu „Plebiscyt i rok 1921 na Górnym Śląsku” powstał w setną rocznicę tamtych wydarzeń. Realizacja skupia się nie tylko na rzetelnym przedstawieniu faktów historycznych; w oszczędnych słowach przedstawia również punkt widzenia zwykłych ludzi, których wydarzenia związane z plebiscytem, późniejszym III Powstaniem Śląskim i będącym jego konsekwencją podziałem Górnego Śląska dotknęły najbardziej.

W filmie o wydarzeniach roku 1921 opowiadają zaproszeni eksperci:

• Waldemar Gielzok, przewodniczący Niemieckiego Towarzystwa Oświatowego, tłumacz języka niemieckiego
  oraz badacz dziejów Śląska:
• prof. dr hab. Ryszard Kaczmarek, historyk, Katowice;
• dr Matthias Lempart, historyk, Berlin.

W poniedziałek 9 maja 2022 w Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu odbyła się pierwsza prezentacja filmu. Po projekcji o opisanych w filmie wydarzeniach rozmawiali: Waldemar Gielzok, Bernard Gaida - przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, Roland Skubała - historyk regionalista oraz Maria Kwiecińska - przewodnicząca koła DFK Dębska Kuźnia, znawczyni historii regionu. 

Wszystkim obecnym dziękujemy za przybycie. Tych z Państwa, którzy nie mogli uczestniczyć w wydarzeniu, zapraszamy na premierę online w najbliższą środę, 11 maja 2022, o godzinie 19:00:

Produkcja: Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, 2022
Wykonawca: Media VdG  

Wydarzenie organizowane we współpracy z gminną strukturą TSKN w Opolu w ramach projektu Ożywienie Domów Spotkań. 

Materiał zrealizowano dzięki wsparciu finansowemu:
     Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego
     100 rocznica III Powstania Śląskiego
     Konsulat Republiki Federalnej Niemiec 

2 maja zbliża się setna rocznica trzeciego, ostatniego powstania Śląskiego. Wokół wydarzeń sprzed 100 lat organizowane są wystawy i dyskusje, powstają również publikacje na ten temat (przegląd wydarzeń i publikacji tutaj). Oficjalne uroczystości na górze św. Anny odbędą się natomiast już w najbliższą niedzielę.

Jedną z oddolnych inicjatyw są wpisy lokalnych instytucji i pojedynczych osób. O szeregu wpisów na stronie DFK Guttentag pisaliśmy na początku marca tutaj.

Z kolei od niedawna na profilu facebookowym Waldemara Gielzoka, prezesa Niemieckiego Towarzystwa Oświatowego, ukazują się wpisy nawiązujące treścią do wydarzeń sprzed 100 lat i opisujące je z innego punktu widzenia. W pierwszym wpisie czytamy:

"Przygotowania do działań zbrojnych szły pełną parą. Nie czekając na wyniki plebiscytu i chcąc mieć wpływ na bieg wydarzeń za granicą, czyli na przemysłowym Górnym Śląsku, założono w Kępnie na Wielkopolsce 11 grudnia 1920 r. Dowództwo Obrony Plebiscytu (DOP). Inicjatorem tej organizacji o strukturze armii byli generał Kazimierz Raszewski i Wojciech Korfanty. Ze względu na nielegalność takich działań w świetle prawa międzynarodowego i aby ukryć plany agresji formację wojskową nazwano oficjalnie „Warszawskie Towarzystwo Przemysłowo-Budowlane”.

(Schlesien Journal 23.3.2021)

Jednak dlaczego w ogóle Górny Śląśk został podzielony? "[Po zakończonym plebiscycie] stało się jasne, że wyniki plebiscytu że plebiscyt był [dla Polski] przegrany, a Korfanty i strona polska wiedziała, że cały Górny Śląsk może zostać utracony" mówi Waldemar Gielzok dla Schlesien Journal (audycja z 23 marca 2021). "Dlatego od samego początku było wiele protestów. (...) W przeciwieństwie do tego, co wcześniej sądzono - że nie należy oddzielać czegoś, co wyrosło jako jedność (...) Powinno się było tego uniknąć, ale to była jedyna szansa dla Polski. Dlatego rozpoczęło się trzecie powstanie, podczas którego zostało pokazane siłą: granica powinna przebiegać tutaj".

Teksty można śledzić a profilu Waldemara Gielzoka na Facebooku (wpisy są publiczne) lub pobierać je w formie .pdf z naszej strony.

W 2021 mija setna rocznica plebiscytu na Górnym Śląsku i trzeciego powstania śląskiego – wydarzeń, które na wiele dziesięcioleci zdecydowały o obliczu regionu. Z tej okazji Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej ogłasza konkurs na najciekawszą pamiątkę związaną z plebiscytem i jego następstwami. Zachęcamy Państwa, by zajrzeć do szuflady w poszukiwaniu zdjęć i dokumentów związanych z przodkami, którzy żyli na Górnym Śląsku w dwudziestoleciu międzywojennym. Być może uda się na nowo odkryć zapomniane rodzinne historie?

Konkurs trwa od do 20 października 2021. W tym czasie każda osoba, chcąca wziąć udział w konkursie, może przesłać skany lub zdjęcia historycznych pamiątek na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.. Ze wszystkich nadesłanych materiałów jury konkursowe wybierze najciekawsze zgłoszenia, które zostaną nagrodzone zestawem publikacji książkowych Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej. Wyniki ogłoszone zostaną nie później niż 15 listopada 2021.

Przed zgłoszeniem prosimy zapoznać się z regulaminem konkursu. Pytania związane z konkursem można kierować na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. lub pod numerem telefonu 532 153 205.

Organizatorzy:

We współpracy z:

Dokładnie 100 lat temu, 20 marca 1921 roku, odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku. Dlaczego się odbył i jakie miał konsekwencje dla Górnego Śląska, o tym w rozmowie z Waldemarem Gielzokiem, prezesem Niemieckiego Towarzystwa Oświatowego.

Przed nami Narodowy Spis Powszechny, który jest ważnym wydarzeniem dla mniejszości narodowych i etnicznych.