Europa jest kontynentem różnorodności regionów, tradycji, mentalności, religii i języków. Różne spojrzenia na heterogeniczność i sposoby radzenia sobie z nią jak i tego skutki silnie kształtują obraz Europy i jej historię.

Na rozwój języka niemieckiego jako języka mniejszości niemieckiej w Polsce miały wpływ różne czynniki, w tym konsekwencje I i II wojny światowej. Druga wojna światowa doprowadziła do ostatecznego przesunięcia granic. Prawie całe wschodnie Niemcy (Śląsk, Pomorze, Prusy Wschodnie) znajdowały się na wschód od nowej granicy na Odrze i Nysie. Tereny te zamieszkiwało ok. 10-12 mln Niemców. Pod koniec wojny wielu Niemców uciekło, a po II wojnie światowej wielu zostało z Europy Wschodniej wypędzonych, deportowanych lub wysiedlonych. Wielu z nich zostało przesiedlonych w latach powojennych. Wielu z nich pozostało jednak na Śląsku, Pomorzu lub w Prusach Wschodnich. Systemem komunistycznych prześladowań były dotknięte całe grupy społeczne, ale Ślązacy, mieszkańcy Mazur i Pomorza oraz Łodzianie byli dotknięci jeszcze dyskryminacją ze względu na język i kulturę. Skutki dyskryminacji języka niemieckiego są widoczne do dziś – w wielu rodzinach mniejszości niemieckiej język niemiecki nie jest już językiem dnia codziennego.

Zanik języków regionalnych lub mniejszościowych w Europie XX wieku był powodem, dla którego Rada Europy w latach 80. zajęła się kwestią liczby języków, warunkami ich używania oraz prawami użytkowników języków. Rada Europy poszukiwała konkretnych środków służących zachowaniu i promowaniu lokalnego użycia języków mniejszości. Po latach debat i prac grupy ekspertów powstał prawnomiędzynarodowy, regionalny i wielostronny traktat. Europejska karta języków regionalnych lub mniejszościowych została sporządzona w Strasburgu w 1992 roku i została przedłożona do podpisana przez państwa członkowskie Rady Europy.

Rzeczpospolita Polska podpisała Kartę 12 maja 2003 roku, ale ratyfikowała ją dopiero kilka lat później, 12 lutego 2009 roku, kiedy ustawa o mniejszościach weszła już w życie. Karta weszła w życie w Polsce 1 czerwca 2009 r. Po uzyskaniu mocy prawnej tekst Karty jest wiążący dla państwa członkowskiego w zakresie, w jakim go ratyfikowało.

W związku z cyklicznym monitorowaniem realizacji Karty prowadzonym przez Radę Europy oraz w świetle wniosków i zaleceń Komitetu Ministrów Rady Europy, a w szczególności powtarzających się zaleceń dotyczących poprawy sytuacji języka niemieckiego jako języka mniejszości, Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (ZNSSK) przygotował wnikliwe pisemne stanowisko w sprawie realizacji Karty. Dokument zawiera uwagi i postulaty ze strony organizacji Niemców w Polsce dotyczące realizacji Karty przez stronę Polską. W dokumencie wskazano, że należy zmienić niektóre wytyczne dotyczące wdrażania Karty. Zaproponowano również konkretne rozwiązania. Konkretne propozycje mają zabezpieczyć przyszłość języka niemieckiego na byłych terytoriach niemieckich (ze wstępu).

Stanowisko mniejszosci niemieckiej wobec relizacji Europejskiej karty jezykow

Stanowisko Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce wobec realizacji postanowień Europejskiej karty języków, zawarte w dokumencie „Droga ku pewnej przyszłości języka niemieckiego”, zostało przyjęte uchwałą zarządu w dniu 18 października 2021. W grudniu 2021 roku opinia została przesłana do polskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, które odpowiada za politykę wobec mniejszości, oraz do Rady Europy. W dniu 11 maja 2022 dokument przedstawiony został przedstawicielom opinii publicznej: mniejszości niemieckiej, nauczycieli oraz lokalnego samorządu. 

Podczas spotkania ideę, historię i znaczenie Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych przedstawił prof. Tomasz Wicherkiewicz, kierownik Zakładu Polityki Językowej i Badań nad Mniejszościami w Instytucie Orientalistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu:

Uwagi i postulaty ze strony Organizacji Niemców w Polsce dotyczące realizacji Karty przez Stronę Polską nakreślił przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, Bernard Gaida:

Aktualną sytuację w województwach zamieszkałych przez najliczniejszą grupę przedstawicieli mniejszości niemieckiej w Polsce streścili liderzy organizacji lokalnych: Rafał Bartek (Województwo Opolskie) i Martin Lippa (Województwo Śląskie):

Zachęcamy również do odsłuchania dyskusji: 

Broszurę w formacie .pdf pobrać można na dole artykułu.  

Mniejszość Niemiecka w Polsce uruchomiła nową platformę edukacyjną, na której informacje o możliwościach, sposobach i aspektach prawnych nauczania języka niemieckiego znajdą zarówno uczniowie, rodzice jak i nauczyciele.

Za uruchomieniem Supereule.pl stoją Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim oraz Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce. Jest to jedyne w swoim rodzaju miejsce w Internecie, które łączy zarówno informacje dotyczące organizacji nauczania języka niemieckiego w szkołach, jak również działania edukacji nieformalnej podejmowane przez stowarzyszenia i fundacje Mniejszości Niemieckiej po zajęciach szkolnych. To właśnie w tym miejscu znajdziemy szeroką ofertę zajęć, warsztatów, konkursów oraz szkoleń dla wszystkich grup wiekowych, a także wszelkie aktualne ustawy oraz dyrektywy polskiego i europejskiego prawodawstwa dotyczące organizacji szkolnictwa mniejszościowego.

Platforma dedykowana jest w pierwszej kolejności do rodziców i osób, które uczą się języka niemieckiego, przede wszystkim jako języka ojczystego. Jest to również miejsce, gdzie nauczyciele, germaniści znajdą inspiracje i pomysły do prowadzenia zajęć. W newsach znajdują się aktualne informacje na temat planowanych terminów projektów, a także ciekawostki z zakresu historii, kultury, tradycji niemieckiej oraz informacje o nowych publikacjach, materiałach edukacyjnych.

Jak mówi Przewodniczący TSKN na Śląsku Opolskim, Rafał Bartek: Kwestia nauczania, przekazywania języka niemieckiego kolejnym pokoleniom była, jest i będzie absolutnie priorytetowym działaniem organizacji i liderów Mniejszości Niemieckiej w Polsce. Chcemy, by nasze dzieci miały jak najlepsze możliwości nauki języka niemieckiego. Dlatego postanowiliśmy stworzyć platformę supereule.pl, która zbiera informacje o wszystkich działaniach z zakresu edukacji językowej, podejmowane przez organizacje Mniejszości Niemieckiej, nie tylko z Polski. Ale jest to też podstawowe źródło wiedzy i informacji z zakresu prawa. Gromadzi wiedzę o materiałach edukacyjnych. Jest bardzo dobrym narzędziem, które może pomóc w nauczaniu zarówno formalnym jak i pomóc w wychowywaniu dzieci dwujęzycznie. Nie musimy więc już dzisiaj odwiedzać wielu stron różnych organizacji i projektów, wystarczy, że wejdziemy na supereule.pl! Wierzę, że każdy, kto szuka informacji na temat edukacji mniejszościowej, dotyczącej nauczania języka niemieckiego znajdzie tam odpowiedzi na swoje pytania. Kiedy ją tworzyliśmy nie mogliśmy przewidzieć rozwoju sytuacji i faktu, że zostaną w Polsce wprowadzone przepisy dyskryminujące mniejszość niemiecką w zakresie edukacji poprzez ograniczenie z 3 do 1 ilości godzin języka niemieckiego w szkołach. Tym bardziej więc dzisiaj wiedza dostępna na platformie dotycząca różnych form i możliwości kształcenia językowego nabiera na znaczeniu.

Platformę przygotowano zarówno w języku polskim jak i języku niemieckim. Sama nazwa „Supereule” w języku polskim oznacza super sowę – sowę, która ma właśnie „tę super moc”: moc tradycji, kultury, tożsamości i posługuje się językiem mniejszości. W szacie graficznej platformy, aż roi się od sów o super mocach, warto o nich poczytać, aby swobodnie się po niej poruszać. Kolaże sów wykonała Halina Fleger a za wykonanie strony odpowiedzialna jest firma Adapt-Systems.

Zrealizowanie platformy było możliwe dzięki wsparciu finansowemu Federalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Ojczyzny.

Tekst: skgd.pl 

Jednym z bardziej reprezentacyjnych, do dziś kultuwowanych na górnym Śląsku wielkanocnych zwyczajów są krzyżoki / Osterrit (Osterreiten): stara, pielęgnowana do dziś tradycja błogosławienia pól w niedzielę lub poniedziałek wielkanocny, w trakcie której gospodarze, po błogosławieństwie przed kościołem, ruszają na koniach na pola, by i je objąć błogosławieństwem Zmartwychwstałego i zapewnić w ten sposób urodzaj. Procesji towarzyszą śpiewy i modlitwy; noszona jest również uroczyście figura zmartwychwstałego Chrystusa.

W Bieńkowicach w województwie Śląskim do dziś na polach usłyszeć można modlitwy w języku niemieckim:

W gminie Radłów w województwie Opolskim zwyczaj zachował się w trzech wioskach: w Sternalicach, Kościeliskach i w Biskupicach. Organizowanemu corocznie pochodowi licznie towarzyszą okoliczni mieszkańcy. Przyglądają się mu nie tylko starsi mieszkańcy miasta; nie brakuje też najmłodszych, dla których wydarzenie jest szczególnie atrakcyjne.

Z kolei w gminie Olesno, we wsi Borki Małe młodzieńcy tworzą wydmuszki, z których tworzą bramę wotywną. Przechodząc przez nią, udają się do kościoła. Figurę Chrystusa niesie tam młodzieniec, który w minionym roku ożenił się jako pierwszy:

 Zdjęcia dzięki uprzejmości pani Sylwii Kus - dziękujemy!

Zobacz również: Tradycyjne "Krzyżoki" poświęcone: (TVP 3 Opole)
Osterreiter wieder unterwegs, Zwischenfälle in Crostwitz, Ostritz und Ralbitz | MDR.DE

Przewodniczący Związku Młodzieży Mniejszości Niemieckiej w RP Oskar Zgonina skierował oficjalny list do Pierwszej Damy, Agaty Kornhauser-Dudy. Zwrócił się w nim z prośbą o wsparcie działań mających na celu uchylenie dyskryminującego rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki, które obniżyło wymiar godzin nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej z trzech do jednej godziny tygodniowo:

Uczniowie należący do mniejszości niemieckiej zostali uznani przez prawodawcę za gorszą kategorię obywateli. Uderza to nie tylko w prawa i wolności obywatelskie, ale także w ich godność i poczucie wartości. Ta jawna dyskryminacja względem młodych obywateli Rzeczypospolitej Polskiej należących do mniejszości narodowej jest niewyobrażalną krzywd, którą wyrządzono uczniom kształcącym się w polskich szkołach, wychowującym się na dumnych obywateli i budującym przyszłość swoją, jak również przyszłość regionu oraz kraju, w którym żyją (…)

Zaniepokojony ostatnimi wydarzeniami i działalnością prawodawczą polskich władz, zwracam się do Pani w imieniu młodego pokolenia mniejszości niemieckiej z prośbą o wsparcie dążeń do uchylenia obowiązującego Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 4 lutego 2022 roku oraz odwrócenia skutków tej decyzji o zmniejszeniu środków na naukę języka mniejszości niemieckiej. Jednocześnie pragnę podkreślić, że wielkim zaszczytem byłaby dla nas możliwość osobistego spotkania i rozmowy z Panią, w której moglibyśmy przedstawić aktualną sytuację młodzieży mniejszości niemieckiej, jak i podejmowane działania Związku Młodzieży Mniejszości Niemieckiej w RP.

Pełną treść zamieszczamy poniżej (w celu powiększenia wystarczy kliknąć):