Publikacja z okazji 15-lecia Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych
W 2020 roku minęło 15 lat od uchwalenia Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Przy tej okazji we współpracy z przedstawicielami mniejszości, ekspertami i naukowcami Instytut Kaszubski wydał zawierającą kilkadziesiąt artykułów i refleksji książkę "Tożsamość − kultura − równość".
Mozaika zdań i opinii przedstawicieli różnych środowisk mniejszościowych to swoiste kompendium wiedzy o aktualnej sytuacji tych społeczności w Polsce. Autorzy niejednokrotnie spoglądają wstecz, by zweryfikować postanowienia ustawy, która „zakotwiczyła w polskim porządku prawnym kwestie, o które przedstawiciele środowisk mniejszości narodowych i etnicznych zabiegali od roku 1989” (Ryszard Galla).
"Sytuacja mniejszości, poczucie dyskryminacji (lub przekonanie, że jesteśmy od niej wolni), prawa obywatelskie posiadane przez osoby, które są członkami społeczności mniejszościowych, możliwość pielęgnowania własnej kultury i ochrona grupowego dziedzictwa, prawo do rozwijania aktywności publicznej, używania języka itd. – wszystko to są bardzo czułe »mierniki« demokratyczności państwa” (ze wstępu). Przedstawione w publikacji opinie nie były pozbawione krytyki, nie brakło lecz w nich jednak i słów optymizmu.
Pośród autorów znajduje się również przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń społeczno-kulturalnych w Polsce, Bernard Gaida: „(…) Można zaryzykować stwierdzenie, że w 2005 r. nastał »stosowny czas«, by te [dwujęzyczne] nazwy [miejscowości] wprowadzić. Wniosły one w życie mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku zmianę, którą można by nazwać jakościową. Wraz z dodatkowymi nazwami miejscowości w języku niemieckim śląscy Niemcy jako społeczność stali się widoczni, zaznaczali swoją obecność już nie tylko poprzez życie organizacyjne czy kulturalne festyny i wystawy, słowem: poprzez swoją aktywność. I działo się to na mocy prawa. A to oznaczało, że państwo całym swym autorytetem stanęło po stronie mniejszości (…)”. Kwestia dwujęzycznych nazw miejscowości to nie jedyny poruszony w tym artykule wątek – w swojej wypowiedzi Bernard Gaida wraca pamięcią do przeszłości; w artykule nie braknie również refleksji dotyczących edukacji.
Mimo jednak oczywistych korzyści, jakie zamieszkującym w Polsce mniejszościom ustawa przyniosła, "możliwości jakie daje zostały już wyczerpane. Jakościowa zmiana (...) może się dokonać jedynie w drodze nowelizacji tego dokumentu". Szczególnie widoczne staje się to w zestawieniu z rozwiązaniami podjętymi na rzecz mniejszości w innych krajach Unii Europejskiej. Zwłaszcza tych, które "mogą się poszczycić szczególnymi osiągnięciami w rozwiązaniach legislacyjnych, ale przede wszystkim otwarciem ich społeczeństw na własną, pojednaną różnorodność".
Pełną treść artykułu pobrać można tutaj:
Zachęcamy również do zapoznania się z tekstem autorstwa Ryszarda Galli, wiceprzewodniczącego Komisji Mniejszości Narodowych i etnicznych, w którym wskazuje na potrzebę zmian w obowiązującej od 15 lat ustawie, a samą kwestię mniejszości narodowych i etnicznych osadza w szerszym, europejskim kontekście:
Kompletna treść publikacji w różnych formatach dostępna jest na stronie internetowej Instytutu Kaszubskiego.
- Dział: VdG
