Delegaci FUEN: Trzeba zatrzymać wymieranie języków

Rezolucja Federalnego Związku Europejskich Grup Narodowościowych w sprawie zagrożonych europejskich języków kraju pochodzenia przyjęta z okazji Kongresu FUEN 2016 we Wrocławiu.

Zjazd delegatów Federalnego Związku Europejskich Grup Narodowościowych we Wrocławiu/Polska uchwalił następującą rezolucję:

- mając na uwadze potrzeby artykułowane przez grupy autochtonicznych mniejszości, których język rodzimy nie był przekazywany z pokolenia na pokolenie lub dla których przekaz takiego języka między pokoleniami został drastycznie zahamowany,

- mając na uwadze postulaty formułowane przez grupy autochtonicznych mniejszości, które podjęły działania mające na celu przywrócenie lub ożywienie swojego języka rodzimego,

- mając na uwadze żądania wyrażane przez grupy autochtonicznych mniejszości, podejmujących wyzwanie podtrzymywania swojej tożsamości, określanej poprzez język rodzimy i przekazywanej przez ten język,

Federalny Związek Europejskich Grup Narodowościowych oraz przedstawiciele mniejszości i grup językowych dostrzegają pilną potrzebę

- przeciwdziałania procesowi rosnącego zagrożenia, przyspieszonego wymierania i zaniku języków europejskich mniejszości i ograniczania języka wśród europejskich mniejszości,

- wspomagania procesu rewitalizacji i odrodzenia w ramach i na rzecz zagrożonych europejskich języków rodzimych,

- wypracowania i wdrożenia efektywnych instrumentów, wliczając w to odpowiedni dostosowany do realiów dokument programowy, akceptowany przez społeczność międzynarodową, wraz z instrumentami prawnymi pozwalającymi zachować różnorodność językową Europy.

Uznajemy, że:

(1) Ramowa Konwencja dotycząca Ochrony Mniejszości Narodowych Rady Europy jest przede wszystkim instrumentem, zapobiegającym dyskryminacji, również w zakresie polityki dotyczącej języków mniejszości i planowania językowego

(2) Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych Rady Europy sprawdziła się jako wysoce skuteczny instrument, służący do ochrony europejskiej różnorodności językowej w szczególności w odniesieniu do tych społeczności posługujących się językami mniejszości lub językami regionalnymi, które potrafiły zachować swój język rodzimy i były na tyle zdeterminowane, że udało im się wypracować efektywną politykę językową na poziomie lokalnym, regionalnym i/lub europejskim

(3) Uniwersalna Deklaracja Praw Językowych zawiera prawa mniejszości do „zapobiegania przyspieszonemu procesowi asymilacji języka”

(4) Należy nawiązywać do poprzednich dokumentów i deklaracji Federalnego Związku Europejskich Grup Narodowościowych, takich jak: Programmatic Declaration at the 2013 FUEN Congress in Brixen , Language Diversity – a European campaign to raise awareness for multilingualism , lub – w szczególności – KOMPENDIUM Sprachplanung (stworzone przez RML2future=Netzwerk für Mehrsprachigkeit und sprachliche Vielfalt in Europa pod przewodnictwem Federalnego Związku Europejskich Grup Narodowościowych)

(5) Należy uwzględnić notatkę Unii Europejskiej z 2013 r. dotycząca Zagrożonych Języków i Różnorodności Językowej w Unii Europejskiej, nawiązującą do priorytetów Europy w zakresie rewitalizacji języków, która mówi, że rewitalizacja oraz przetrwanie europejskich języków regionalnych i mniejszościowych w dłuższej perspektywie czasu, powinno być nadal przedmiotem troski Europy

(6) Należy podjąć więcej starań i zadań podejmowanych przez odpowiednie instytucje, organizacje i społeczności, które powinny być ukierunkowanych na odnowienie tradycji przekazu języka w środowisku rodzinnym i na naukę zagrożonych języków w ramach systemu edukacji, w szczególności poprzez imersję językową, jak również poprzez modele łącznej nauki kultury i języka

(7) Specyficzne uwarunkowania historyczne i wynikająca z nich obecna sytuacja mniejszości językowych Europy Centralnej i Wschodniej powinny być przedmiotem badań opartych o wybrane modele funkcjonowania programów rewitalizacyjnych dotyczących języka i tożsamości, z uwzględnieniem ich długofalowego działania i osłabienia w niesprzyjających warunkach ograniczonej demokracji

(8) Skuteczne działania i dobre praktyki (w Europie Zachodniej) na rzecz zachowania języków mniejszości i wyposażenia mniejszości w prawa do ich zachowania oraz językową politykę/instrumenty planowania powinny być zaadoptowane i wdrożone na większą skalę w całej Europie

(9) Skuteczne działania na rzecz rewitalizacji lub odrodzenia języków powinny zyskać uwagę, wsparcie i uznanie międzynarodowych, krajowych i regionalnych instytucji i organizacji w celu stworzenia dalekosiężnych modeli zapobiegania asymilacji, zatracaniu lub wymieraniu języków kraju pochodzenia

(10) Zarówno Federalny Związek Europejskich Grup Narodowościowych oraz ich europejscy partnerzy – instytucje i organizacje – opracują i wdrożą specjalny, uniwersalny i holistyczny program mający za zadanie wspomaganie tych społeczności, których język rodzimy  oraz tożsamość językowa stoją w obliczu zagrożenia wymarciem lub asymilacją.