Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Pełnomocnik Zarządu Województwa Opolskiego ds. Wielokulturowości - Zuzanna Herud - zapraszają na spotkanie pn. "Dyskryminacja Mniejszości Niemieckiej w świetle najnowszych zmian prawnych", które odbędzie się 3 marca b.r. online na profilu FB DWPN.
Zmniejszenie subwencji oświatowej, ograniczenie wymiaru nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej z 3 do 1 godziny tygodniowo, powody tych decyzji, ich znaczenie oraz idące za tym skutki to główne tematy, na które rozmawiać będą uczestnicy i uczestniczki spotkania. Zaproszenie do rozmowy przyjęli:
prof. Grzegorz Janusz, Kierownik Katedry Systemów Politycznych i Praw Człowieka Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie;
prof. Cezary Obracht-Prondzyński, Kierownik Zakładu Antropologii Społecznej w Instytucie Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego;
dr Aleksandra Oszmiańska-Pagett, Przewodnicząca Komitetu Ekspertów Rady Europy ds. Europejskiej Karty Języków Regionalnych i Mniejszościowych.
Moderatorką spotkania będzie dr Katarzyna Kownacka z Uniwersytetu Opolskiego.
Serdecznie zapraszamy do aktywnego wzięcia udziału w debacie. Pytania będzie można zadawać wpisując je w komentarzach do transmisji online. Widzimy się 3 marca b.r. o godz. 18:00 na naszym profilu FB. Zapraszamy!
Pod koniec 2021 r. polski parlament podjął decyzję o obcięciu finansowania edukacji w języku ojczystym dla mniejszości niemieckiej łącznie o 20 proc. Krok ten uzasadniono powołaniem się na brak poparcia dla Polonii w Niemczech ze strony rządu federalnego. Decyzja i związane z nią zarzuty zostały odrzucone przez przedstawicieli Niemiec jako "nie do przyjęcia". Polski rząd próbuje tym samym w jawny sposób zinstrumentalizować Niemców w Polsce i Polaków w Niemczech dla celów polityki wewnętrznej i zagranicznej.
Dyskutować będą:
Knut Abraham MdB, CDU
Rafał Bartek, Przewodniczący Sejmiku Województwa Opolskiego, Przewodniczący Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim (SKGD)
Hans-Leo Dirks, radca ministerialny w Federalnym Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Ojczyzny (BMI), Komisarz Polonijny Rządu Federalnego
Prof. dr Peter Oliver Loew, Dyrektor Niemieckiego Instytutu Polskiego
Dr Kamila Schöll-Mazurek, Polska Sieć Federalna ds. Partycypacji i Spraw Społecznych w Niemczech "Parf of Europe"
Moderacja: dr Agnieszka Łada-Konefał, zastępca dyrektora Niemieckiego Instytutu Polskiego
Więcej informacji oraz link do rejestracji na wydarzenie TUTAJ.
Tegoroczne wybory do Bundestagu zdominowały nagłówki w niemieckiej prasie ostatnich tygodni. Ale także na wschód od Odry i Nysy kampania wyborcza była śledzona z dużym zainteresowaniem. Koniec ery Merkel obserwuje się w Polsce z mieszanymi uczuciami. W ramach Kwartetu Polska chcielibyśmy omówić, czego Polska może oczekiwać od kolejnego Rządu Federalnego, zwłaszcza w relacjach dwustronnych, ale także w kluczowych obszarach polityki istotnych dla Polski, takich jak polityka europejska, klimatyczna, gospodarcza i bezpieczeństwa. Naszym gościem tym razem jest Basil Kerski z Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku.
Basil Kerski, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności, Redaktor Naczelny magazynu "DIALOG" Prof. dr Peter Oliver Loew, dyrektor Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich Dr Agnieszka Łada-Konefał, zastępczyni dyrektora Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich Bastian Sendhardt, współpracownik naukowy w Niemieckim Instytucie Spraw Polskich
28 września 2021, godz. 19:00
Udział za pośrednictwem platformy Zoom: https://us06web.zoom.us/webinar/register/WN_2tlwo2f0QNCfLjtpf6jsbQ (wymagana rejestracja) Pełne nagranie ze spotkania TUTAJ. Więcej informacji: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Od ponad 20 lat 17 czerwca obchodzony jest jako dzień pamięci ofiar obozu w Świętochłowicach - Zgodzie. 18 czerwca br. (piątek) o godz. 17:30 w Miejskim Centrum Kultury im. Henryka Bisty rozpocznie się debata z udziałem publiczności pod hasłem "Zgoda - jaka pamięć?". O upamiętnieniu ofiar obozu w Świętochłowicach rozmawiać będą przedstawiciele śląskich organizacji oraz eksperci.
Udział w spotkaniu wezmą przedstawiciele organizacji śląskich: Bernard Gaida - przewodniczący Verband der deutschen Gesellschaften/Związek Niemieckich Stowarzyszeń Jerzy Gorzelik - przewodniczący Ruch Autonomii Śląska Henryk Mercik - przewodniczący ŚPR - Śląska Partia Regionalna
oraz eksperci: Leszek Jodliński red. Anna Malinowska prof. Ewa Michna
Nagranie dyskusji można prześledzić na poniższym video:
Zachęcamy również do zapoznania się z materiałem na łamach audycji Schlesien Journal (od '0:14):
Na rok 2021 przypada 100. rocznica plebiscytu na Górnym Śląsku. O wydarzeniach sprzed wieku przypominają debaty, wystawa, film dokumentalny i publikacje:
WYDARZENIA:
Wystawa specjalna Organizatorzy: Stiftung Haus Oberschlesien, Muzeum Górnośląskie w Ratingen Termin: 20 marca - 31 grudnia 2021
20 marca 2021 w siedzibie Muzeum Górnośląskiego w Ratingen została otwarta wystawa specjalna tematyzująca powstania śląskie. Otwarcie wystawy odbyło się w formie online – zapis z otwarcia dostępny jest na stronie Muzeum TUTAJ. Wystawie towarzyszyć będzie katalog i międzynarodowa konferencja.
Dyskusja panelowa Organizatorzy: Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce, Wochenblatt.pl Termin: 21 marca 2021 (dostępne nagranie)
21 marca 2021 w siedzibie VdG w Opolu odbyła się dyskusja panelowa z ekspertami, tematyzująca genezę i skutki plebiscytu. O wydarzeniach sprzed lat rozmawiali prof. Ryszard Kaczmarek, regionalista Dawid Smolorz, studentka i członkini BJDM Monika Mikołajczyk oraz przewodniczący VdG, Bernard Gaida. Relacja z debaty TUTAJ.
Konkurs „Sto lat temu na Śląsku” Ogranizator: Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej Termin: do 20 października 2021
Centrum Badań Mniejszości Niemieckiej ogłasza konkurs na najciekawszą pamiątkę związaną z plebiscytem i jego następstwami. Ma on zachęcić do poszukiwania zdjęć i dokumentów związanych z przodkami, którzy żyli na Górnym Śląsku w dwudziestoleciu międzywojennym. Konkurs trwa do 20 października. Ogłoszenie wyników: nie później niż 15 listopada. Więcej informacji TUTAJ.
Podium Silesia. Korfanty vs. Ulitzka – aus Liebe zu Oberschlesien. Dyskusja online Organizator: Stiftung Haus Oberschlesien 21 kwietnia 2021 godz. 18:30 (dostępne nagranie)
W trakcie zmagań plebiscytowych na pierwszy plan wyszło dwóch górnoślązaków, którzy w szczególny sposób ucieleśniali wielowarstwową górnośląską tożsamość i duszę: prałat Carl Ulitzka i Wojciech Korfanty. Podczas gdy postać Ulitzki popadła w Niemczech w zapomnienie, Korfanty w Polsce jest w dzisiejszych czasach pamiętany jako patriota, bez którego część Górnego Śląska nie stałaby się polską. Setna rocznica plebiscytu na Górnym Śląsku jest świetną widzianą okazją do przyjrzenia się obu osobistościom. W tym celu Stiftung Haus Oberschlesien zorganizowało dyskusję online z udziałem dr Mirosława Węckiego i dr Guido Hitzego. Zapraszamy do jej odsłuchania (poniżej). Relacja z dyskusji do przeczytania TUTAJ.
Oficjalne uroczystości upamiętniające III Powstanie Śląskie
2 maja 2021 na Górze Św. Anny pod pomnikiem Czynu Powstańczego odbyły się oficjalne uroczystości upamiętniające III Powstanie Śląskie. Tuż przed ich rozpoczęciem na niedalekim cmentarzu parafialnym przedstawiciele mniejszości niemieckiej upamiętnili ofiary obu stron konfliktu. Relacja z uroczystości TUTAJ.
Oprowadzanie online po wystawie: "Polska czy Niemcy? Górny Śląsk na rozdrożu" Organizator: Muzeum Górnośląskie Termin: 21 maja 2021, godz. 15:00
To pierwsze z trzech bezpłatnych oprowadzań online, oferowanych przez Muzeum Górnośląskie. Podczas pierwszego z nich referent ds. górnego Śląska, dr Dawid Skrabania, zajmie się historycznym wydarzeniem referendum sprzed 100 lat. Zgłoszenia: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..
Kolejne terminy i tematy:
Piątek, 06 czerwca 2021, godz. 15:00 "Punkty zwrotne w historii Górnego Śląska" dr Frank Mäuer
5 lipca 2021 w bazylice na Górze Świętej Anny odprawiona została uroczysta msza święta upamiętniająca ofiary powstań i rocznicę zakończenia działań roku 1921.
Po zakończeniu mszy św. w Domu Pielgrzyma otwarta została wystawa Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz wyświetlony został film Muzeum Górnośląskiego w Ratingen: „Walka plebiscytowa o Górny Śląsk 1921“. Relacja z wydarzenia TUTAJ.
Podium Silesia. Między Berlinem, Rzymem i Katowicami. Niemieccy katolicy na polskim Górnym Śląsku 1922-1939. Wykład online Organizator: Stiftung Haus Oberschlesien 1 września 2021, 18:30
Stiftung Haus Oberschlesien zaprasza na wykład online dra Sebastiana Rosenbauma. Więcej informacji niebawem na stronie Stiftung Haus Oberschlesien. Wydarzenie towarzyszy wystawie "Polska czy Niemcy? Górny Śląsk na rozdrożu".
Seminarium Śląskie Organizator: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej Termin: 26-29 października 2021
Tegoroczne Seminarium Śląskie, organizowane przez Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, również będzie poświęcone tematowi roku 1921. Seminarium odbędzie się w dniach 26-29 października 2021. Pierwszy dzień Seminarium planowane jest w pałacu w Kamieniu Śląskim, pozostałe online. Więcej informacji niebawem na stronie internetowej HDPZ oraz na jego profilu na Facebooku.
PUBLIKACJE
Książka „Powstania śląskie 1919-1920-1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka”
Już w roku 2019, ogłoszonym rokiem Powstań Śląskich, ukazała się publikacja prof. Ryszarda Kaczmarka, analizująca genezę, przebieg i skutki powstań. We wstępie autor pisze: „Powstania śląskie były jednym z przejawów konfliktu politycznego o wiele szerszego niż tylko regionalny. U jego podstaw tkwił spór o granice dwóch państw narodowych po I wojnie światowej, a walki na Górnym Śląsku były częścią niewypowiedzianej wojny polsko-niemieckiej.” Książka dostępna jest w księgarni internetowej Domu Współpracy Polsko-Niemieckiej TUTAJ.
Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej we współpracy z tygodnikiem Wochenblatt.pl publikuje mapę plebiscytową z informacjami o wynikach w poszczególnych miejscowościach regionu. Mapa jest dostępna przez cztery tygodnie jako wkładka do tygodnika; można również bezpośrednio w redakcji zamówić numery, w których się ukazuje. Więcej informacji TUTAJ.
Mapa plebsicytowa online
Opracowana przez Adama Brzoskę internetowa mapa plebiscytowa pokazuje nie tylko wyniki plebiscytu w poszczególnych miejscowościach, ale też liczbę mieszkańców z uwzględnieniem narodowości i wyznania w 1910 i w 1921 roku. Więcej informacji na temat projektu na łamach Silesia News TUTAJ.
Film dokumentalny
Film „Walka plebiscytowa o Górny Śląsk” analizuje konflikt o przynależność państwową górnego Śląska, nie tylko z punktu widzenia wielkiej polityki. Pochyla się również nad losem zwykłych ludzi, którzy byli w tym czasie w centrum wydarzeń. Film wzbogacony jest o historyczne ujęcia i wypowiedzi ekspertów. Film (w polskiej wersji językowej) można zobaczyć na stronie internetowej Oberschlesisches LandesmuseumTUTAJ.
Komiks dla dzieci
Dla młodszych odbiorców Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej przygotował dwujęzyczny komiks przybliżający tematykę powstań. Jedna z jego bohaterek, Atka, mieszka w Niemczech po tym, jak jej dziadkowie wyprowadzili się tam po powstaniach. Publikacja to czwarta część serii o historii Górnego Śląska. Więcej informacji na stronie księgarni HDPZ TUTAJ.
Animacja edukacyjna
"Rok 1921 był bardzo ważny u nas na Górnym Śląsku" − tymi słowami dziadek zaczyna skierowaną do wnuczka opowieść o plebiscycie na Górnym Śląsku. Przygotowana przez Stiftung Haus Oberschlesienanimacjaedukacyjna, w prostych słowach przybliżająca genezę tych wydarzeń, skierowana jest zarówno do młodszych jak i starszych odbiorców. Do obejrzenia TUTAJ.
"Nasz Heimat 100 lat temu" - wydarzenia sprzed wieku w Dobrodzieniu
Cykl wpisów o wydarzeniach sprzed wieku na stronie DFK Guttentag, opisujący wydarzenia plebiscytu i powstań śląskich z perspektywy jednego z górnośląskich miasteczek. Wpisy dostępne są na profilu na Facebooku DFK Guttentag. O cyklu pisaliśmy TUTAJ.
"100 lat temu..." - Waldemar Gielzok o Powstaniach Śląskich
Wpisy nawiązujące treścią do wydarzeń sprzed 100 lat i opisujące je z punktu widzenia Waldemara Gielzoka, prezesa Niemieckiego Towarzystwa Oświatowego. Zapoznać się z nimi można na profilu autora na Facebooku (dostęp do artykułów jest publiczny); są też do pobrania na naszej stronie internetowej TUTAJ.
21 marca 2021 w siedzibie VdG w Opolu odbyła się, tematyzująca plebiscyt na Górnym Śląsku, debata z udziałem kilku poruszających różne jej aspekty ekspertów. Czym sugerowała się ludność Górnego Śląska podczas plebiscytu? W jaki sposób Polska i Niemcy starały się wpłynąć na ich głos? I jakie aspekty tego rozdziału historii regionu są pomijane? – to jedynie kilka poruszonych podczas debaty wątków. Kilka zacytowanych poniżej wypowiedzi prelegentów to zaledwie wprowadzenie do tego obszernego tematu:
Prof. Ryszard Kaczmarek: Biorąc pod uwagę wszelkie możliwe uproszczenia trzeba pokazać pewne punkty, które byłyby krytyczne, ale które pokazywałyby sytuację w 1921 roku. Pierwszym punktem szczytowym na górnym Śląsku w 1921 roku był oczywiście plebiscyt (…), który odbył się prawie półtora roku od momentu, kiedy padła decyzja, że ma mieć miejsce. (…) Przypomnijmy: 60 % głosowało za Niemcami, 40% za Polską. Nie było to pytanie o tożsamość narodową, ale pytanie: „Gdzie chcesz mieszkać po plebiscycie? Jak ma zostać wytyczona granica?” (…) Drugim punktem szczytowym był kwiecień 2021. (…) Może się to wydawać dziwne, ale kiedy rozstrzygnięcie o tym, że ma się odbyć plebiscyt na Górnym Śląsku zapadło, to tak naprawdę nikt się nie zastanawiał do końca, jak będzie wyglądała interpretacja tych wyników. (…) Przez cały kwiecień toczy się dyskusja (…) co do tego, jak ma wyglądać finał tego plebiscytu i przyszłość Górnego Śląska. (…)
Bernard Gaida: Plebiscyt i wydarzenia roku 1921 pokazują to, z czym my na Śląsku przywykliśmy żyć, co nie jest do końca uświadamiane w polskiej świadomości politycznej czy historycznej. Śląsk jest niejednoznaczny i plebiscyt to bardzo dobrze pokazuje: że używany język nie jest synonimem narodowości. (…) Już w 1919 roku w Dobrodzieniu, wówczas Guttentag, zakłada się spontanicznie stowarzyszenie o nazwie Freie Vereinigung zum Schutze Oberschlesiens. Na pierwszym zebraniu (…) gromadzi się 700 osób – niesamowita liczba jak na tą małą miejscowość. Uchwalają swój statut, (….), domagają się takich rozwiązań, które powalają na używanie każdemu jego Muttersprache i domagają się, by zrobić wszystko, by Górny Śląsk nie znalazł się w Polsce. (…) Sekretarzem tego stowarzyszenia jest kupiec Plachetka, który później zostaje mistrzem szachowym Związku Polaków w Niemczech (…). I to jest ta niejednoznaczność, która pojawia się na Górnym Śląsku. (…) Ludzie byli pytani o przynależność państwową ich Heimatu, a nie o narodowość. W związku z tym ich odpowiedzi były bardzo różne; i nawet ktoś, kto później zapisał się do związku Polaków w Niemczech, był w stowarzyszeniu, w którym chciał obronić Śląsk w granicach Niemiec.
Dawid Smolorz: Szkoda, że autorzy różnych opracowań, które trafiają później do obiegu nie wykonają prostego porównania sytuacji językowej na Górnym Śląsku i wyników plebiscytu. To jest pasjonująca lektura: Górny Śląsk wymyka się wszelkim prostym schematom, prostym odpowiedziom. (…) Oczywiście jest tak, że trzon obszaru plebiscytowego, wschodnia część na terenach wiejskich głosuje za Polską, ale im dalej na Zachód, to sytuacja jest coraz bardziej skomplikowana. (…) To tereny, które są zaprzeczeniem interpretacji stosowanych później.
Monika Mikołajczyk: Rzeczywiście część Ślązaków miała wyrobioną tożsamość narodową; pojawiały się deklaracje: jestem Polakiem, jestem Niemcem, czy też: jestem poddanym króla Prus. (…) Ale były to również czynniki ekonomiczne, pragmatyczne. Ludność śląska była ludnością dość pragmatyczną. Stawiano sobie pytanie: jak śląski Heimat będzie wyglądał za dziesięć, piętnaście lat? Państwo polskie (co było również w części propagandy niemieckiej) było uważane jako państwo sezonowe (…). Często też liczył się rachunek ekonomiczny i to, jak te tereny są rozwinięte (…) Państwo niemieckie przedstawiano, w przeciwieństwie do państwa polskiego, jako stabilny twór polityczny; choć obok również istniały pobudki tożsamościowe.
Ciąg dalszy debaty, odpowiedzi na dalsze pytania oraz wiele innych wątków związanych z wydarzeniami sprzed 100 lat znajdą Państwo w nagraniu poniżej. Zachęcamy do zapoznania się z nim:
Temat plebiscytu to oprócz przywołania faktów historycznych również kwestia kultury pamięci; szczególnie w odniesieniu do przeciwstawnych stron powstań śląskich - konfliktu, który wybuchł jako konsekwencja tego wydarzenia i który pociągnął za sobą ofiary po obu stronach. Temat ich upamiętnienia oraz konieczności podjęcia dialogu poruszył na koniec dyskusji przewodniczący VdG, Bernard Gaida:
W spojrzeniu ogólnopolskim podział Górnego Śląska jest zwycięstwem i tu jest największa różnica, która sprawia, że nie możemy się porozumieć. (...) A każde upamiętnienie tak naprawdę ma sens, jeśli coś zmienia w teraźniejszości albo patrzy w przyszłość. (...) Kiedy za chwilę przypominana będzie rocznica trzeciego powstania śląskiego, jest czas na to, by oddać cześć obydwu stronom, które wtedy stały naprzeciwko siebie. Bo to samo było moralne prawo tych, którzy chcieli Górnego Śląska w granicach Niemiec i tych, którzy chcieli Górnego Śląska w granicach Polski. (...) Ten dualizm mamy na górze św. Anny. W miejscu, w którym stał pomnik-mauzoleum poświęcony niemieckim obrońcom Górnego Śląska przed powstańcami mamy dzisiaj w tym samym miejscu pomnik oddający cześć drugiej stronie. Jest czas, by w tym miejscu podjąć narrację, która równo uczci obie strony konfliktu i właściwie spojrzy na problem podziału górnośląskiego Heimatu.
Debata spotkała się z dużym zainteresowaniem słuchaczy i była na bieżąco szeroko dyskutowana. "Dyskusja obejmowała zarówno dobrze znane, jak i bardziej szczegółowe tematy, które były omawiane obiektywnie i neutralnie, zawsze z myślą o Europie. Z niecierpliwością czekamy na przyszłe debaty VdG." (Christoph Martin Labaj, Landmannschaft der Oberschlesier). Dziękujemy za żywe zainteresowanie!
W debacie udział wzięli: prof. Ryszard Kaczmarek, kierownik zakładu archiwistyki i historii Śląska instytutu historii Uniwersytetu Śląskiego; autor i współautor publikacji poświęconych Górnemu Śląskowi: Historia Górnego Śląska; powstania Śląskie 1919, 1920, 1921 - nieznana wojna polsko-niemiecka Dawid Smolorz - regionalista górnośląski i publicysta, autor projektów dot. historii Górnego Śląska, współautor m.in. projektu "Zapomniane Dziedzictwo" oraz mapy plebiscytu na Górnym Śląsku wraz z wynikami w każdej miejscowości Monika Mikołajczyk - studentka UAM w Poznaniu, autorka nagrodzonej pracy licencjackiej poświęconej ucieczce z powiatu namysłowskiego, członkini związku młodzieży mniejszości niemieckiej i wiceprzewodnicząca komisji rewizyjnej, pochodząca z Rychtalu, przyłączonego do Dolnego Śląska w 1920 bez plebiscytu Bernard Gaida - przewodniczący VdG i grupy roboczej mn. niem. przy FUEN przedsiębiorca i pasjonat historii lokalnej, w szczególności rodzinnego Dobrodzienia i pomysłodawca debaty. dr Rudolf Urban - redaktor naczelny tygodnika Wochenblatt.pl
Wydarzenie sfinansowane zostało ze środków Konsulatu Niemiec w Opolu
"Odpowiadając na pytanie o państwową przynależność Górnego Śląska, [Ślązacy przed stu laty] mieli prawo wierzyć, że ich Heimat w zależności od wyniku albo pozostanie w Niemczech, albo stanie się częścią Polski. (...) Nie spodziewali się, że wyniki będą podlegały interpretacji, a ich Heimat zostanie podzielony granicą."
W tym wpisie (pełna treść tutaj) Bernard Gaida porusza kwestię plebiscytu na Górnym Śląsku, którego 100-lecie jak i konsekwencje przypadają na 2021 rok.
Historyk prof. Ryszard Kaczmarek, regionalny badacz Dawid Smolorz, studentka i członkini Związku Młodzieży Mniejszości Niemieckiej Monika Mikołajczyk oraz Bernard Gaida, przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce (VdG), poruszą ten temat 21 marca. Debata odbędzie się w przestrzeni internetu na profilu VdG na Facebooku (po polsku) oraz na profilu Wochenblatt.pl (po niemiecku). Rozpoczęcie planowane jest na godzinę 17:00.
