Pod koniec 2020 roku zakończono prace nad wspólnym polsko-niemieckim podręcznikiem do historii. Tom czwarty, który obejmuje długi XX wiek do chwili obecnej, jest ostatnią częścią czterotomowej serii i efektem końcowym wieloletniej współpracy ministerstw spraw zagranicznych obu krajów i licznych ekspertów. Efekty tej pracy są w tej chwili prezentowane w szerokim gronie.

Głównym zadaniem autorów było przedstawienie pełnej konfliktów pierwszej połowy XX wieku z różnych perspektyw. Obszerna część podręcznika poświęcona była bowiem nie tylko dwóm wojnom światowym; w tym okresie miały miejsce również mniejszościowe konflikty polityczne i rywalizacja terytorialna dwudziestolecia międzywojennego, które na lekcjach historii były dotychczas poruszane tylko marginalnie. Historycy nie ominęli tematów takich jak przymusowe migracje w końcowej fazie II wojny światowej oraz w bezpośrednim okresie powojennym, czy sytuacja w rejonach przygranicznych. „Do tej pory pojawiały się one w podręcznikach szkolnych rzadko lub nigdy, to jednak bardzo ciekawe tematy. Są to regiony, których nie da się ogarnąć prostym myśleniem o zgodności narodowości, języka i kultury, i gdzie nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie o tożsamość” (Sebastian Wladarz, OMW Nadrenia Północna-Westfalia).

Historyk Stephanie Zloch stwierdza: „autorzy (…) nie omijają newralgicznych tematów i tym samym konsekwentnie realizują dydaktyczne zasady i standardy krytycznej wiedzy historycznej, które eksperci z obu krajów (…) wypracowali w ciągu ostatnich trzech dekad w kontekście medium edukacyjnego, jakim jest podręcznik do nauczania historii.” I właśnie tę wytrwale wypracowaną, drugą perspektywę sąsiada autorzy całego projektu podkreślają jako jego szczególną wartość: „Spojrzenie z różnych perspektyw to piorunochron, który zapobiega ideologizacji historii” ponieważ „w historii nic nie jest czarno-białe”, mówi Robert Traba, historyk i politolog, od 2007 roku wiceprzewodniczący wspólnej komisji podręcznikowej.

Jednak Robert Traba nie udziela odpowiedzi na pytanie, czy w Polsce podręcznik się przyjmie. Bo ani w Polsce, ani w Niemczech nie widzi takiego entuzjazmu, który panował w 2008 roku. „Wtedy obie strony były przekonane, że wspólny podręcznik to kamień milowy. W centrum uwagi są obecnie inne sprawy. A przecież podręcznik ma wszelkie predyspozycje, by być flagowym projektem obu rządów. Jego podstawą jest dialog.” 

Czwarty tom wspólnego polsko-niemieckiego podręcznika do historii ukazał się pod koniec 2020 r. W Niemczech w prawie wszystkich krajach związkowych został już wprowadzony jako podręcznik szkolny; w Polsce, z uwagi na odmienne przepisy, jako całość jest jeszcze recenzowany.

Seria podręczników „Europa nasza historia” została wydana przez Wspólną Polską-Niemiecką Komisję Podręcznikową we współpracy z Georg-Eckert-Institut – Leibnitz-Institut für internationale Schulbuchforschung Braunschweig oraz z Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie. Autorzy: Asmut Brückmann, Krzysztof Gutowski, Friedrich Huneke, Aleksandra Kmak-Pamirska, Herbert Kohl, Jelko Peters, Birgit Scholz, Helge Schröder, Grażyna Szelągowska, Piotr Szlanta.

Źródła:
"Podręczniki, które łączą Europejczyków" w: DIALOG Magazyn Polsko-Niemiecki, nr 133 (03/2020)
"Polsko-niemiecki podręcznik do historii prawie gotowy" w: Deutsche Welle

Zdjęcia: http://europa-nasza-historia.org/

21 lutego UNESCO kolejny raz obchodzi Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego, mający na celu promowanie na całym świecie różnorodności językowej i nauczania wielojęzycznego. Według UNESCO różnorodność językowa jest kluczowym elementem budowania i utrzymywania integracyjnych, otwartych, zróżnicowanych i partycypacyjnych społeczeństw.

W 2021 r. tematem Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego jest „Wspieranie wielojęzyczności na rzecz integracji w edukacji i społeczeństwie”. To właśnie języki i wielojęzyczność mogą sprzyjać integracji społecznej, a cele zrównoważonego rozwoju koncentrują się na tym, aby nikogo nie pozostawić w tyle. UNESCO uważa, że edukacja oparta na pierwszym języku lub języku ojczystym musi rozpoczynać się od wczesnych lat, ponieważ wczesna opieka nad dzieckiem i edukacja są podstawą uczenia się*.

W tym kontekście warto przypomnieć postanowienia obowiązującej w Polsce od 2005 roku Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, za jeden z głównych celów stawiającą sobie "edukację dzieci i młodzieży realizowaną w różnych formach". Jednak realizacja tego punktu ustawy wydaje się napotykać na niejedną trudność. "Kolejne raporty Komitetu Doradczego i następujące po nich rekomendacje Komitetu Ministrów Rady Europy na rzecz realizacji Europejskiej karty języków regionalnych i mniejszościowych są w zakresie oświaty dla mniejszości niemieckiej (...) stale krytyczne", ocenia realizację postanowień Karty przewodniczący VdG, Bernard Gaida. (...) "W procesie ratyfikacji karty Polska zobowiązała się do umożliwienia nauki w języku niemieckim na terenach zamieszkałych przez mniejszość niemiecką, a nie jedynie w postaci dodatkowych lekcji języka niemieckiego jako języka mniejszości czy nawet w trybie nauki w dwóch językach. Tymczasem ogromna większość uczniów należących do mniejszości niemieckiej od lat korzysta jedynie z formy dodatkowych trzech lekcji tego języka tygodniowo. Niewielka część dzieci i młodzieży ma możliwość nauki w dwóch językach, a już zupełnie nie umożliwia się im uczęszczania do szkół z niemieckim językiem nauczania; de facto ta właśnie forma od 2009 r. stanowi zobowiązanie rządu RP."**

"Niestety na skutek interpretacji nie znajdującej oparcia w przepisach prawa (wg analizy Biura Analiz Sejmowych) MEN zakazało łączenia nauki języka niemieckiego jako języka mniejszości niemieckiej oraz jako języka obcego prowadząc do drastycznego obniżenia ilości lekcji tego jezyka w klasach 7 i 8 szkoły podstawowej. Tym samym zamiast poprawić pogorszyło w ten sposób jakość nauczania w ostatnich latach.", uzupełnia Bernard Gaida. 

"Pozostałych po wojnie w Polsce Niemców w okresie PRL (...) pozbawiono możliwości zachowania ich tożsamości językowej. Dziś wiemy, że jako społeczność poddawana wcześniej przymusowej asymilacji, która w dużej części doprowadziła do utraty języka w obiegu codziennym, musimy go odbudować, a kryteria ochrony języka i kultury, na których zbudowana jest
ustawa nie dają na to skutecznej gwarancji, gdyż w naszej rzeczywistości chodzi o rewitalizację języka niemieckiego jako języka codziennego Niemców w Polsce. Jednocześnie kolejne raporty Komitetu Doradczego i następujące po nich rekomendacje (...) są w zakresie oświaty dla mniejszości niemieckiej (i nie tylko) stale krytyczne." ** A przecież to język ma największe znaczenie dla zachowania i rozwoju narodowej pośród członków mniejszości.

*Więcej o Europejskim Dniu Języka Ojczystego na stronie UNESCO. 
** Bernard Gaida: "Prawdziwą ojczyzną jest właściwie język" w: "Tożsamość − kultura − równość. Refleksje z okazji piętnastolecia Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym". Pełen tekst artykułu do pobrania tutaj. 

76 rocznica Tragedii Górnośląskiej: 20.02.2021 r. godz. 17:40 
Kościół św. Jerzego w Gliwicach-Łabędach, ul. Radosna 2 

W rocznicę powstania obozu internowania do ZSRR w Gliwicach-Łabędach Oddział TSKN Gliwice organizuje tradycyjną mszę upamiętniającą tamte tragiczne wydarzenia. Uroczystości rozpoczną się modlitwą, złożeniem wieńców i zapaleniem zniczy pod pomnikiem internowanych. Pomnik usytuowany jest za kościołem, od strony cmentarza. Po tej ceremonii nastąpi przejście do kościoła, w którym o godz. 18.00 odbędzie się msza święta. Mszę poprowadzi i wygłosi kazanie Wikariusz Biskupi ds. Stałej Formacji Kapłanów. ks. Robert Chudoba. Msza prowadzona będzie dwujęzycznie, w języku niemieckim i polskim.

Uroczystość będzie rejestrowana i zostanie odtworzona na kanale YouTube w dniu 27.02.2021 o godzinie 18.00.

Tekst i zdjęcie: DFK Schesien.