Decyzja Ministra zaskarżona do OBWE

W związku z podjętą 4 lutego 2022 decyzją MNiE o ograniczeniu liczby godzin języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej w dniu 9 lutego 2022 Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce wystosował pismo do Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE):

W związku z obecną sytuacją prawną i społeczną w odniesieniu do mniejszości niemieckiej w Polsce informujemy jako Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce o usankcjonowaniu prawnym dyskryminacji mniejszości niemieckiej oraz jej języka w ramach polityki wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz prawa oświatowego, a także o stygmatyzacji dzieci uczących się języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej. Wraz z niniejszym pismem zwracamy się do Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z apelem o podjęcie możliwych działań, których celem będzie obrona wartości europejskich dotyczących praw mniejszości narodowych i etnicznych.

27 stycznia 2022 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej zdecydował o przyjęciu budżetu na rok 2022, a tym samym o wysokości środków na nauczanie języka mniejszości. Sejm przyjął poprawkę skutkującą znaczącym ograniczeniem subwencji oświatowej na nauczanie wyłącznie języka mniejszości niemieckiej, a więc dyskryminującą jeden z trzynastu języków mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. 4 lutego 2022 roku wydane zostało rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki, Przemysława Czarnka, zmieniające liczbę godzin nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości z 3 do 1 godziny tygodniowo.

Nauczanie języka mniejszości opiera się zarówno na krajowych przepisach prawnych, jak i na międzynarodowych regulacjach Rady Europy. W związku z podjętymi postanowieniami Sejmu i Rządu RP mamy do czynienia z wyraźną dyskryminacją wobec obywateli ze względu na ich przynależność narodową, z nieprzestrzeganiem artykułów Konstytucji RP, „Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych” oraz „Europejskiej Karty Języków Regionalnych lub Mniejszościowych”. W raportach komitetu ekspertów Rady Europy dotyczących realizacji obowiązków wynikających z europejskich regulacji w Polsce, regularnie wskazuje się na znaczące braki, które dotyczą oświaty mniejszościowej. Wszystkie zalecenia Komitetu Ministrów świadczą o tym, że Polska nadal nie zrealizowała wielu zobowiązań dotyczących nauczania języka mniejszości, które dobrowolnie zgodziła się wcielić w życie.

Niemcy w Polsce, jako mniejszość narodowa, mają prawo do systemu edukacji w języku mniejszości. Oświata mniejszościowa, rozumiana jako znaczący element narodowej, językowej i kulturowej tożsamości, powinna otrzymywać wsparcie, przede wszystkim w obliczu wieloletniego zakazu nauczania języka niemieckiego,  kulturowej dyskryminacji oraz braku prawnego uznania mniejszości niemieckiej w czasach PRL. Mimo tej dyskryminacji ówczesna Polska zobowiązała się już w 1975 roku w Helsinkach w akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie szanować prawo osób należących do mniejszości do równości wobec prawa, zapewniając im możliwość rzeczywistego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności. Państwa członkowskie postanowiły uznać wkład, jaki mogą wnieść mniejszości narodowe do współpracy w różnych obszarach kultury, uwzględniając uzasadnione interesy członków tych mniejszości.  

Rzeczpospolita Polska jest również sygnatariuszem Paryskiej Karty Nowej Europy z 1990 roku. Karta ta stała się symbolem oficjalnego zamknięcia okresu podziałów na kontynencie europejskim. Prawa mniejszości narodowych i etnicznych wybrzmiewają w tym dokumencie bardzo wyraźnie: „Potwierdzamy, że tożsamość etniczna, kulturowa, językowa i religijna mniejszości narodowych musi być chroniona, a członkowie mniejszości narodowych mają prawo do swobodnego wyrażania, utrzymania i rozwijania tej tożsamości bez jakiejkolwiek dyskryminacji i w pełnej równości wobec prawa.” W wyniku wydanej 4 lutego decyzji Ministra Edukacji I Nauki, tę równość wobec prawa  mniejszość niemiecka utraciła.

W Europie wielu języków i narodów ważna jest świadomość, że emancypacja językowa ma wartość dodaną i nie wpływa negatywnie na możliwość współuczestnictwa mniejszości narodowych i etnicznych w kształtowaniu życia społecznego i politycznego. Na szczycie OBWE w Stambule w 1999 roku Polska podpisała Kartę Bezpieczeństwa Europejskiego, która podkreśla konieczność zapobiegania konfliktom i promuje prawa człowieka.

Jako Związek Niemieckich Stowarzyszeń wyrażamy swoje oburzenie wobec dyskryminacji, która dotyczy tylko mniejszości niemieckiej i jej języka. Odwołujemy się do zapisów dokumentu stambulskiego, w którym Polska podpisała się pod słowami: „Ochrona i propagowanie praw osób należących do mniejszości narodowych to kluczowe czynniki demokracji, pokoju, sprawiedliwości i stabilności w krajach członkowskich i między nimi. (…) Pełne poszanowanie praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości narodowych, nie jest jedynie celem samym w sobie; nie podważa integralności terytorialnej i suwerenności, lecz je wzmacnia. (…) Obiecujemy podjąć działania w celu wspierania tolerancji i tworzenia pluralistycznych społeczeństw, w których wszyscy członkowie mniejszości narodowych, niezależnie od ich pochodzenia, cieszą się poszanowaniem równych szans. Podkreślamy, że kwestie mniejszości narodowych można rozwiązać w sposób zadowalający jedynie w demokratycznych ramach politycznych opartych na rządach prawa.”

Dyskryminacja mniejszości niemieckiej w Polsce jest szczególnie niezrozumiała w kontekście polskiej prezydencji w OBWE. Jako Związek Niemieckich Stowarzyszeń liczymy szczególnie na zrozumienie sytuacji mniejszości niemieckiej i podjęcie konkretnych działań przez polskiego Ministra Spraw Zagranicznych Zbigniewa Rau, który przewodniczy pracom OBWE i zalicza do jednego z priorytetów tych prac aktywność na rzecz promocji i ochrony praw człowieka oraz podstawowych wolności. Trudno nam sobie wyobrazić, żeby w Polsce mógł obowiązywać tak dyskryminujący przepis.

Do niniejszego pisma załączamy stanowisko Zarządu Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce wobec prawnej dyskryminacji mniejszości niemieckiej.

Z poważaniem
Bernard Gaida
Przewodniczący Zarządu

Treść pisma do OBWE w oryginalnym brzmieniu dostępna jest TUTAJ. 

Stanowisko ZNSSK w Polsce w języku angielskim dostępne jest TUTAJ.